به گزارش مسیر اقتصاد اتحادیه صادرکنندگان غلات روسیه (RUGE) برای نخستین بار در دسامبر ۲۰۲۳ ایده ایجاد بورس غلات بین کشورهای بریکس را در آستانه گسترش تاریخی این بلوک بیان کرد. این گروه ابتدا از پنج کشور برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده بود که ۱ ژانویه ۲۰۲۴ ، مصر، اتیوپی، ایران و امارات به آن ملحق و عربستان نیز در حال ارزیابی پیوستن به بریکس است.
دلایل حمایت پوتین از ایجاد بورس غلات بریکس
پیشنهاد راه اندازی بورس غلات بریکس تا ماه مارس که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه از آن حمایت کرد، توجه بسیاری را به خود جلب نکرده بود. پوتین در دیدار با کشاورزان روسی اعلام کرد: «همه قیمت‌های شاخص (غلات) در ایالات متحده و اروپا به عنوان مثال در پاریس تعیین می‌شوند. فرانسوی‌ها چه میزان غلات تولید میکنند؟ تولیدشان کمتر از ماست اما هنوز قیمت‌های شاخص در آنجا شکل می‌گیرند.» پوتین قیمت‌گذاری موجود در بازار جهانی غلات را ناعادلانه خواند و افزود که ایده ایجاد بورس غلات بریکس مناسب است و متعهد به رایزنی در سطوح عالی شد.
ادوارد زرنین، رئیس RUGE اخیراً در این مورد اظهار داشت که اتحادیه صادرکنندگان غلات روسیه انتظار دارد که بورس غلات BRICS تا اکتبر ۲۰۲۴ از نظر فنی آماده شود. او افزود: «روسیه قصد دارد یک بازار دیجیتال مدرن و با تکنولوژی بالا ایجاد کند.» همچنین، زرنین ادعا کرد که در طول مذاکرات سطح بالا، همه کشورهای BRICS حمایت خود از راه اندازی بورس غلات را اعلام کرده‌اند. اما باید به این گفته با تردید نگریست، زیرا هرچند روسیه فروش غلات از طریق کانال‌های بالقوه جایگزین ضد تحریم را سودآور می‌داند، اما دلیل حضور سایر کشورهای بریکس در این پروژه چندان روشن نیست. همچنین داریا سنیتکو، معاون بخش تحلیلی گازپروم‌بانک، گفت «از نظر فنی هیچ بورس کالایی به استثنای بورس فلزات لندن در بازار جهانی وجود ندارد. در ضمن، تقریباً ۹۵ درصد غلات بدون بورس معامله می‌شود.»
اوپک غلات تشکیل می‌شود؟
یاروسلاو لیسوولیک، رئیس اندیشکده BRICS + Analytics، گفت: «ایده تنظیم قیمت برای کالاهای کشاورزی جذاب به نظر می‌رسد، اما برای این منظور، بریکس باید نه تنها بورس، بلکه یک اتحادیه مانند اوپک در بازار جهانی نفت ایجاد کند.» ولادیمیر چرنوف، تحلیلگر Freedom Finance، موافق است و گفته است: «تنظیم قیمت‌ها صرفاً با ایجاد بورس کارساز نخواهد بود، زیرا این امر مستلزم اتحاد صادرکنندگان در سازمانی مشابه اوپک پلاس است تا بتوانیم به طور مشترک عرضه را در بازار محدود کنیم». اوپک گروهی از کشورهای تولیدکننده نفت است که در راستای تنظیم عملکرد تولید و تأثیرگذاری بر قیمت‌های بازار جهانی نفت تشکیل شده است. اما برخی از اقتصاددانان اغلب اوپک را به عنوان یک کارتل توصیف میکنند که مانع رقابت در بازار است. در تئوری، اعضای بریکس ظرفیت کافی برای تبدیل شدن به شبیه اوپک را دارند.
بر اساس برآورد وزارت کشاورزی روسیه در دسامبر ۲۰۲۳، اعضای بریکس ۱.۱۷ میلیارد تن غلات در سال تولید کردند که ۴۲ درصد از حجم جهانی را تشکیل می‌دهد. همچنین، مصرف آنها ۱.۱ میلیارد تن بود که تقریبا ۴۰ درصد مصرف جهانی است. پس از گسترش بریکس، این ارقام به ترتیب به ۱.۲۴ و ۱.۲۳ میلیارد تن افزایش یافته است. با این حال، تحلیلگران خاطرنشان کردند که هرچند اوپک سازمانی متشکل از صادرکنندگان نفت است، اما اکثر کشورهای بریکس واردکننده خالص غلات هستند. تنها روسیه و برزیل سهم قابل توجهی از بازار جهانی غلات را در اختیار دارند و به طور بالقوه می‌توانند از تنظیم قیمت سود ببرند.
در روسیه، مبادله غلات بریکس در راستای به چالش کشیدن نظم جهانی غرب تلقی می‌شود، درست مانند اوپک که در دهه ۱۹۶۰ تأسیس شد و انحصارطلبی شرکتهای نفتی انگلیسی-آمریکایی را به چالش کشید. امروز، روسیه یک چهارم صادرات جهانی غلات را به خود اختصاص می‌دهد، در حالی که قیمت‌های جهانی توسط غربی‌ها، مانند گروه CME آمریکا و MATIF فرانسه تعیین می‌شود و عرضه توسط بازرگانان بزرگ اروپایی و آمریکایی، مانند کارگیل و ویترا کنترل می‌شود. بنابراین، ایجاد بورس غلات BRICS این امکان را فراهم می‌کند که بازار جهانی به نفع اعضای این سازمان تغییر کند.
ایده‌ای برای به چالش کشیدن غرب
برخی از کارشناسان پیش‌بینی میکنند که غلات می‌تواند تنها اولین قطعه از یک پازل بزرگ باشد که به طور مستقیم کشورهای در حال توسعه را به هم متصل می‌کند. اگر بورس بریکس حجم غلات قابل توجهی را جذب کند، می‌تواند به پلی آزمایشی تبدیل شود که زیرساخت لازم برای ایجاد ارز بریکس را فراهم می‌کند. ایده ایجاد بورس بریکس با روند اخیر نزدیکی اعضای گروه به ویژه روسیه و چین مطابقت دارد.
در اکتبر ۲۰۲۳، Food Export Trade، یک شرکت صادرکننده غلات روسی، قراردادی به ارزش ۲۶ میلیارد دلار برای صادرات ۷۰ میلیون تن غلات، حبوبات و دانه‌های روغنی به چین در ۱۲ سال آینده را امضا کرد. بر اساس این قرارداد تاریخی، روسیه قصد دارد تولید غلات را در سیبری، منطقه اقتصادی اورال و خاور دور، بخش‌های کم جمعیت کشور که در آن کشاورزی به اندازه مناطق اروپایی توسعه نیافته، گسترش دهد.
اخیرا، ایده فروش غلات به مشتریان خارجی به روبل در نهادهای دولتی روسیه مطرح شده که با کمک بریکس می‌تواند به واقعیت تبدیل شود. در جلسه اخیر دولت، الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه اعلام کرد که سهم کاربرد ارزهای ملی در معاملات بین روسیه و کشورهای عضو بریکس سه برابر شده و به ۸۵ درصد رسیده است. دولت روسیه سایر کشورهای بریکس را تشویق کرده است تا راه‌هایی را برای دلارزدایی و طرح‌های تسویه جایگزین بررسی کنند.
موانع پیشروی راه‌‍اندازی بورس غلات
ایجاد یک سیستم جایگزین برای تجارت غلات نیازمند اراده سیاسی، زمان و تلاش‌های اساسی است. اطمینان از سطح نقدینگی معاملات بورس و جذب مشارکت کنندگان در معاملات، از جمله از بخش خصوصی را می‌توان به عنوان چالش‌های ایجاد و تنظیم بورس غلات بریکس برشمرد. چرنوف، کارشناس Freedom Finance، انتظار ندارد بورس غلات جدید به زودی تشکیل شود زیرا موانع زیادی هنوز وجود دارد که باید بر طرف شوند. چرنوف گفت: «ایجاد چنین مبادله‌ای در شرایط ژئوپلیتیک کنونی برای روسیه که ۲۲ درصد از صادرات غلات جهانی را به خود اختصاص می‌دهد و به دلیل محدودیت‌های خارجی در معرض تهدید بوده، بیش از همه ضروری است.»
تحلیلگران روسی باور دارند که روابط چین و کشورهای غربی تا حد زیادی، آینده پروژه‌هایی مانند بورس غلات بریکس را تعیین خواهد کرد. به عنوان مثال، اکاترینا نوویکووا، استاد دانشگاه در روسیه، گفت که «اقتصاد جهانی به تدریج به دو منطقه تقسیم می‌شود. بازیگران اصلی چین و ایالات متحده هستند که شرکای تجاری بزرگی در اطراف خود دارند، اما ایالات متحده نمی‌تواند مانند گذشته بر بازار جهانی غلات تأثیر بگذارد.»
همچنین، تنش‌های تجاری بین کشورهای غربی و چین می‌تواند پکن را به سمت کشف فرصت‌های جدید برای تعمیق روابط با دیگر اقتصادهای نوظهور سوق دهد در این میان، نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ ایالات متحده نقش مهمی ایفا خواهد کرد، زیرا نامزد جمهوری خواه، دونالد ترامپ، به دنبال تشدید درگیری تجاری با اعمال تعرفه‌های ۵۰ درصدی بر واردات چین است.
منبع: دنیای غلات
انتهای پیام/ کشاورزی
