به گزارش مسیر اقتصاد از زمان شروع جنگ غزه، اظهارات اردوغان نشان می‌دهد که ترکیه در خط مقدم کشورهای مخالف اسرائیل و مدافع آرمان فلسطین است. اما در سراسر جهان کمتر کسی به اندازه رئیس دولت پوپولیست ترکیه مایل به اتخاذ لفاظی تند علیه سیاست‌های تل آویو است.
معرفی «دولت تروریست» از سوی اردوغان
زبان اردوغان پس از عملیات «طوفان الاقصی» در ۷ اکتبر و حمله نظامی اسرائیل به غزه، چرخش بسیاری داشته و اسرائیل را دولت تروریستی معرفی کرد. رئیس‌جمهور ترکیه حتی شرکای خود در ناتو را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «ما دولت اسرائیل را نفرین می‌کنیم و کسانی که آشکارا از این قتل‌عام‌ها حمایت و به آنها مشروعیت بخشیدند را فراموش نمی‌کنیم». در ابتدا، اردوغان به آرامی هشدار داد و بر اهمیت حفظ جان غیرنظامیان در هر دو طرف تاکید کرد تا به روابط آنکارا با تل آویو و غرب خدشه وارد نکند. اما با انتشار گسترده تصاویر تکان دهنده از جنایات اسرائیل در رسانه‌های اجتماعی و با تغییر احساسات عمومی در ترکیه، لفاظی اردوغان همان نگرانی‌ها را بازتاب داد. اردوغان با حمایت غیرمنتظره اپوزیسیون سکولار ترکیه از فلسطینی‌ها، لحن قبلی خود را کنار گذاشت و لفاظی مشخص‌تری را در پیش گرفت. اردوغان با خواستار پایان دادن به کشتارهای مرتکب شده توسط دولت اشغالگر، نه تنها حامی تظاهرات خیابانی علیه اسرائیل بود، بلکه از حامیان رژیم نیز انتقاد کرد. با این حال، حمایت به سبک اردوغان، تا کنون لفاظی آن را به عمل ملموس تبدیل نکرده است. اردوغان با درک تغییرات احتمالی سیاسی در اسرائیل که به زندگی سیاسی بنیامین نتانیاهو پایان می‌دهد، حملات استراتژیک خود را متمرکز بر نخست وزیر اسرائیل معطوف کرده و حتی نتانیاهو را با آدولف هیتلر مقایسه می‌کند. اما در این میان، روابط تجاری عادی آن با اسرائیل تداوم دارد.
افزایش ۳۵ درصدی تجارت ترکیه و اسرائیل
اردوغان در ۳ نوامبر، ضمن فراخواندن سفیر ترکیه در اسرائیل، اعلام کرد: «نتانیاهو دیگر کسی نیست که بتوانیم با او صحبت کنیم.» با وجود این مخالفت دیپلماتیک، تجارت بین ترکیه و اسرائیل همچنان روند افزایشی دارد و صادرات ترکیه به اسرائیل با افزایش ۳۴.۸ درصدی، از ۳۱۹.۵ میلیون دلار به ۴۳۰.۶ میلیون دلار در دسامبر رسید. این رقم حتی از سطح ۴۰۸.۳ میلیون دلار قبل از جنگ نیز فراتر رفته است. مهمترین نکته اینکه؛ ترکیه همچنان بازیگر کلیدی در زنجیره تامین نفت اسرائیل است و تقریباً ۴ درصد آن از آذربایجان و از طریق ترکیه تامین می‌شود. باوجود درخواست‌های ایران برای توقف صادرات نفت و غذا به اسرائیل در همبستگی با فلسطینی‌ها، آنکارا همچنان بر حفظ منافع استراتژیک خود با تل آویو از طریق سیاست واقعی که در لفاظی دیپلماتیک پوشانده، اصرار دارد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، پس از سفر خود به غرب آسیا، اعلام کرد که کشورهای مقصد او از جمله ترکیه، هدف مشترکی برای برقراری صلح در اسرائیل، کرانه باختری، غزه و تشکیل کشور مستقل فلسطین دارند.
عوامل موثر بر موضع آنکارا در قبال رژیم تل آویو
موضع ترکیه در قبال جنگ کنونی در فلسطین اشغالی تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی است که سال‌ها بر سیاست خارجی این کشور تأثیر گذاشته است. عوامل کلیدی عبارتند از بحران اقتصادی از سال ۲۰۱۸، افزایش ناسیونالیسم در ترکیه، تأثیر پویایی قدرت جهانی (شامل ایالات متحده، چین و روسیه) بر منطقه غرب آسیا، روابط تیره بین اردوغان و غرب، و پیگیری راهبرد «استقلال استراتژیک» از سوی آنکارا است. ترکیه در سال گذشته در بخش اقتصاد با یک بحران جدی مواجه شد که با کاهش ۳۵ درصدی ارزش لیر ترکیه و نرخ تورم ۶۲ درصدی همراه بود. کاهش ۲۶ میلیارد دلاری ذخایر ارز خارجی برای حمایت از لیر و رفع کسری قابل توجه حساب جاری، این وضعیت را تشدید کرد. یک نظرسنجی که در اوایل نوامبر و پس از آغاز جنگ غزه انجام شد، نشان می‌دهد که ۷۰ درصد از ترک‌ها معتقدند که اقتصاد بزرگترین مشکل ترکیه بوده و پس از آن بیکاری با ۶.۲ درصد قرار دارد. همین نظرسنجی نشان داد که ۵۷.۵ درصد از پاسخ دهندگان معتقدند که وضعیت اقتصادی ترکیه در سال ۲۰۲۴ بدتر خواهد شد. جالب اینکه رویدادهای غزه در اکثر نظرسنجی‌های ترکیه مشاهده نمی‌شود. زیرا آنکارا منافع آشکاری در این زمینه دارد و حفظ روابط اقتصادی با اسرائیل به طور مستقیم بر موضع اردوغان در جنگ تأثیر می‌گذارد.
در داخل کشور نیز احساسات ملی‌گرایانه در چند سال گذشته شتاب بیشتری یافته است، که در نتایج انتخابات اخیر که ملی‌گرایان یک چهارم مشارکت رای دهندگان را تشکیل می‌دادند مشهود است. اردوغان با تقویت نقش سازمان کشورهای ترک (OTS) و تاکید بر چشم‌انداز «قرن ترکیه» که ریشه در ناسیونالیسم دارد، به این روند پاسخ داد. به هر حال، اولویت ملی گرایان ترک دولت است، نه ملت. بنابراین، آنها ترجیح می‌دهند به دلیل دورنمای همکاری احتمالی با اسرائیل، به ویژه در زمینه انرژی، دشمنی آشکاری با تل‌آویو نکنند. احیای روابط اردوغان با اسرائیل با راهبرد او در مورد تبدیل ترکیه به «مرکز ترانزیت انرژی» از غرب آسیا به اروپا با مسیرهای پیشنهادی از جمله خط لوله EastMed که اسرائیل را به یونان و سپس اروپا متصل می‌کند، همسو است. این خط لوله ۳۰۰ کیلومتری، میادین گاز فلسطین اشغالی در شرق مدیترانه را به تاسیسات مایع سازی گاز در قبرس و یک خط لوله زیر آب، ترکیه را به میادین گاز طبیعی در فلسطین اشغالی متصل می‌کند.
در نهایت، تنش بین اردوغان و غرب، همراه با تاثیر آن بر اقتصاد ترکیه، باعث شده که رئیس جمهور ترکیه برخی از مواضع خود را برای جلب رضایت قدرت‌های غربی تغییر دهد. باوجود تلاش اردوغان برای استقلال استراتژیک در سیاست خارجی، نیاز به همزیستی با آتلانتیست‌ها و دادن امتیاز به آنها همچنان مشهود است، همانطور که در سیاست ترکیه در قبال جنگ غزه مشاهده می‌شود. ترکیه به عنوان اولین کشور مسلمان، در سال ۱۹۴۹ اسرائیل را به رسمیت شناخت و همواره خود را به عنوان متحد مهم غرب در منطقه معرفی کرده است. در نتیجه، هرچند لفاظی اردوغان به محور مقاومت منطقه نزدیک بوده، اما در عمل بعید است که او همسویی ژئوپلیتیک ترکیه در موضوع فلسطین را تغییر دهد. زیرا موقعیت طبیعی آن همچنان در محور غربی قرار دارد.
منبع: کریدل
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
