به گزارش مسیر اقتصاد مشهد به عنوان پایتخت معنوی ایران و دومین کلانشهر مذهبی جهان، علاوه بر سه و نیم میلیون نفر جمعیت ثابت، سالانه پذیرای ۲۵ میلیون نفر زائر و مسافر داخلی و ۲ میلیون زائر و گردشگر خارجی است. سفر بیش از ۲۷ میلیون زائر داخلی و خارجی در سال ظرفیتی را در بازار مشهد ایجاد کرده که بهره‌برداری مناسب از آن می‌تواند زمینه را برای افزایش تولید داخلی و ایجاد اشتغال در کشور فراهم کند.
اما به دلیل عدم برنامه‌ریزی مناسب در استفاده از این ظرفیت بزرگ، در حال حاضر بخش عمده‌ای از زائران این شهر مقدس، محصولات چینی را به عنوان سوغات خریداری می‌کنند و تولیدکنندگان داخلی از این ظرفیت بزرگ بهره‌ی چندانی ندارند. دیگر شهرهای مذهبی ایران همچون قم و شیراز نیز وضعیت مشابهی دارند و عمده بازار سوغات این شهرها نیز با اجناس چینی پر شده است.
گرچه آمار رسمی و دقیقی درخصوص سهم چین و یا دیگر کشورهای خارجی از بازار سوغات مشهد و دیگر شهرهای مذهبی در دسترس نیست، اما طبق گفته مسئولین و صاحب نظران این حوزه، بازار سوغات شهرهای مذهبی کشور تا ۳ هزار میلیارد تومان تخمین زده میشود و حدود ۷۰ درصد آن سهم محصولات ساخت کشور چین است. علاوه بر این محصولات ساخت دیگر کشورها همچون ترکیه، هند و فرانسه نیز از این بازار سهم قابل توجهی دارند و در نهایت سهم چندانی برای محصولات تولیدی ایران باقی نمی‌ماند.
نکته‌ی قابل تأمل اینکه تولیدکنندگان چینی اغلب مسلمان نیستند اما برای استفاده از ظرفیت موجود در بازارهای زیارتی ایران، با اتخاذ تدابیر مناسب محصولات باب سلیقه زائر ایرانی را تولید کرده‌اند. در مقابل در کشور ایران که اکثر تولیدکنندگان مسلمان هستند و از ذوق و سلیقه زائران آگاهی کامل تری دارند، تولیدکنندگان نتوانسته‌اند سهمی قابل توجه در بازار سوغات شهرهای زیارتی داشته باشند.
در شرایطی که بیکاری به عنوان یکی از اصلی‌ترین مشکلات کشور و به طور خاص استان خراسان رضوی و شهر مشهد مطرح است، شایسته نیست که بازار فروش محصولات این استان به سادگی در اختیار کشورهای خارجی قرار بگیرد. اگر برنامه مشخصی جهت تولید و عرضه محصولات مناسب ساخت داخل در بازار زیارتی مشهد در دستور کار قرار بگیرد، امکان جایگزینی کالاهای چینی، ترکیه‌ای و هندی با محصولات داخلی وجود خواهد داشت.
مقصر اصلی در از دست رفتن این ظرفیت عظیم، مسئولین دست اندرکار این شهرها هستند که به نظر میرسد هیچ برنامه‌ای برای ساماندهی بازار سوغات ندارند. اولین گام در راستای استفاده از ظرفیت بزرگ بازار سوغات شهرهای مذهبی کشور، ساماندهی عرضه محصولات ساخت داخل در بازار زیارتی مشهد و دیگر شهرهای زیارتی کشور است. در گام بعد لازم است تدابیری اتخاذ شود تا فروشندگان و خریداران، کالاهای ساخت داخل را به کالاهای خارجی ترجیح دهند.
به عنوان مثال یک اقدام تأثیرگذار ساماندهی عرضه‌ی تولیدات داخلی با کیفیت در قالب برند و در فروشگاه‌های معتبر است. در حال حاضر در شهر مشهد محصولات تولیدی آستان قدس رضوی که اغلب محصولات خوراکی هستند، در فروشگاه‌های مخصوص این آستان در اطراف حرم مطهر به فروش میرسد و این اقدام موجب شده‌است بخش قابل توجهی از مجاورین و زائرین حرم مطهر، اجناس روزمره و همچنین بخشی از سوغات خود را از این فروشگاه‌ها خریداری نمایند. چنانچه مشابه این اقدام در خصوص دیگر اقلامی که توسط زائرین خریداری میشود صورت بگیرد، می‌تواند تأثیر بسزایی در افزایش فروش محصولات تولید داخل در این شهرها داشته باشد.
اقدام پیشنهادی دیگر ممنوعیت فروش محصولات غیر ایرانی در محدوده‌ی مشخصی از اطراف حرم‌های مطهر است. به این ترتیب بخش قابل توجهی از اجناسی که توسط زائرین خریداری میشود به تولیدات داخلی منحصر خواهد شد.
از طرف دیگر به نظر میرسد مردم نیز در به وجود آمدن این معضل بخشی از تقصیر را به گردن دارند. در کنار ساماندهی عرضه محصولات با کیفیت و مناسب داخلی در بازار شهرهای زیارتی، لازم است فروشندگان و خریداران سوغات در این شهرها نیز به خرید محصولات تولید داخلی اهتمام ورزند. البته در شرایطی که عرضه محصولاتی که ایرانی هستند کم است، مردم چاره ای جز انتخاب همین محصولات موجود را ندارند.
با توجه به اهمیت بازار زیارتی مشهد و همچنین دیگر شهرهای زیارتی کشور، لازم است تدابیری به منظور بهره‌برداری مناسب تر از ظرفیت بزرگ بازارهای زیارتی کشور در دستور کار قرار بگیرد و در نتیجه تولید و اشتغال کشور از این ناحیه تقویت گردد.
#حقایق_تلخ
چه بهتر سوغات هر شهر با برند و انم آن شهر عرضه شود نه با اسامی کشورهای دیگر...متاسفانه مبادی ورودی کالا به این شهر کنترل نمیشود ونهادهای نظارتی بصورت کامل کنترلی انجام نمیدهند.. همچنین آن دسته از کالاهای که مختص خود این شهر میباشد از قدیم الایام اکنون نیز مورد قبضه شرکتهای خارجی قرار گرفته است.نظیر عط و انگشتر و...