مسیر اقتصاد/ این روزها دوباره بحث مصرف انرژی ایرانی‌ها به خصوص در چند روز اول سال و یا مقایسه آن با سایر کشورها بهانه جدیدی برای متهم کردن مردم به پرمصرفی شده است. حال آنکه برای مقایسه این موضوع باید به شرایط متفاوت کشورها دقت کرد و استفاده از آمار نیز بایستی دقیق و توسط مراجع ذی صلاح بیان شود. طبق گفته مدیر عامل شرکت ملی پالایش تولید بنزین در ۱۰ پالایشگاه کشور بیش از ۱۱۵ میلیون لیتر در روز است و مصرف این فرآورده نفتی نیز به طور میانگین حدود ۱۲۰ میلیون لیتر در روز برآورد می‌شود. بنابراین منطقی نیست که برای جبران اختلاف کمتر از ۵ میلیون لیتری تولید و مصرف بنزین در کشور واردات ۳۰ میلیون لیتری با بار مالی بیش از ۱۹.۵ میلیون دلاری در روز انجام شود.
بیش از ۵۰ درصد وسایل نقلیه موتوری در کشور عمر بالای ۱۵ سال دارند
برخلاف تصور عمومی به جهت کمبود سرانه راه و ترافیک و غیره، ایران در سرانه تعداد خودرو در میان کشورهای جهان، با رتبه ۸۵ جز پایین‌ترین‌ها است. به طوری که تعداد وسایل نقلیه موتوری و خودرو شخصی به ازای هر هزار نفر در کشورهای عضو اتحادیه اروپا تقریبا ۴ برابر ایران است. علاوه بر کم بودن سرانه تعداد خودرو، میزان مصرف خودروهای داخلی به طور میانگین ۲ برابر خودروهای روز اروپا می‌باشد. البته خودروسازان علت آن را کیفیت سوخت بنزین تولید داخل می‌دانند.
با این وجود خودروهای داخلی همچنان بر اساس طراحی‌های دهه ۴۰ و ۵۰ میلادی ساخته می‌شوند. از پژو تا نیسان یکی از عوامل اصلی افزایش مصرف سوخت، عمر بالای وسایل نقلیه در ایران است. بر اساس آمارها حدود ۲۰ میلیون دستگاه خودرو و ۱۰ میلیون دستگاه موتور سيكلت در کشور وجود دارد که بیش از ۵۰ درصد آن عمر بالای ۱۵ سال و فرسوده می‌باشد و فقط ۱۰ درصد از وسایل نقلیه در ایران عمر زیر ۵ سال دارند.
میزان متوسط عمر خودرو در اروپا بین ۸ تا ۱۰ سال است و متوسط عمر خودروهای در حال تردد ایران بیش از ۲۰ سال است. چون عمر خودروهای در حال تردد در کشور حداقل ۲ تا ۳ برابر عمر خودروهای آنها است طبیعتا میزان مصرفشان نیز بالاتر است. بنابراین بخش عظیمی از مصرف سوخت به جهت عمر بالای خودروها می‌باشد.
حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد خودروهای کشورهای اروپایی دیزلی هستند
خودروهای کشورهای اروپایی از انواع مختلف سوخت استفاده می‌کنند در حالی که در ایران نزدیک به ۱۰۰ درصد مصرف خودروها بنزین است. یعنی خودروها در ایران برخلاف اروپا که دارای سبد مصرفی مختلفی هستند، فقط بنزین مصرف می‌کنند و این موضوع در آمارها محاسبه نمی‌شود، لذا برای مقایسه باید به این نکات نیز دقت کرد.
بنزین معمولی دارای اکتان ۸۷ و بنزین سوپر دارای اکتان ۹۵ است. در اروپا بنزین‌هایی با اکتان ۹۷، ۹۸، ۹۹ و ۱۰۰ عرضه می‌شوند. بنابراین کیفیت پایین بنزین در ایران عامل دیگر افزایش مصرف سوخت است. این موضوع را عموم مردم فارغ از حجم ترافیک و کیفیت راه ها به صورت شهودی نیز اذعان دارند.
علاوه بر پایین بودن کیفیت بنزین داخلی که خود از عوامل اصلی افزایش مصرف سوخت است، حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد خودروهای در حال تردد در کشورهای اروپایی دیزلی هستند. همچنین کیفیت راه‌ها و جاده‌های ایران از استانداردهای لازم مهندسی راه و ترابری برخوردار نیستند که این امر هم موجب افزایش مصرف سوخت شده است.
۷۰ درصد سفرهای شهری در اروپا توسط ناوگان عمومی انجام می‌شود
طبق پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی مطابق Map Blue در سال ۲۰۵۰ سهم سوخت‌های حاصل از نفت خام در بخش حمل و نقل، ۵۰ درصد بوده و باقیمانده به سوخت‌های زیستی، الكتریسیته و غیره تعلق دارد و بیش از نیمی از خودروهای وارداتی و صادراتی در اروپا خودروی برقی است.
کمیسیون اروپا بر پایه طرحی زیستی اعلام کرده فروش خودروهای بنزینی و دیزلی در تمامی کشورهای عضو این اتحادیه از سال ۲۰۳۵ ممنوع می‌شود. هدف از این طرح کاهش ۵۰ درصدی مصرف سوخت‌های فسیلی و افزایش ۵۰ درصدی تعداد خودروهای برقی و هیبریدی است.
در اروپا بنا به آمار، ناوگان حمل و نقل عمومی اعم از قطارهای ریلی روزمینی یا زیرزمینی (مترو) یا شبکه‌های گسترده اتوبوسرانی بیش از ۷۰ درصد سفرهای شهری را پوشش می‌دهند به نحوی که شهروندان نیازی به استفاده از وسیله نقلیه شخصی خود ندارند، لذا مصرف بنزین کمتری هم دارند.
سهم بالای شبکه ریلی از جابجایی برون شهری در کشورهای دنیا
در ایران سهم جابه‌جایی ریلی از سفرهای برون شهری حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد است که به مراتب کمتر از دیگر کشورها خصوصا کشورهای پیشرو در حمل و نقل عمومی است. در واقع ایرانی‌ها مجبورند برای جابه‌جایی بنزین مصرف کنند. یکی از شاخص‌های حمل و نقل در مطالعات مصرف سوخت چگالی جاده نسبت طول راه‌ها به مساحت خشکی کشور است. چگالی جاده در ایران برابر با ۱۱ کيلومتر در هر صد کيلومتر مربع است که از بقیه کشورها جز روسیه بسیار پایین‌تر است. در مسافرت‌ها این باعث رفتن مسیرهای طولانی‌تر و مصرف بیشتر بنزین است.
شاخص دیگر میزان سفرهای ایرانیان نسبت به مردم سایر کشورها می‌باشد. سه کشوری که مردم آن بیش از همه به سفر می‌روند فنلاند با سرانه سفر هر شخص ۸ بار در سال، آمریکا با سرانه سفر هر شخص ۷ بار در سال و سوئد با سرانه سفر هر شخص ۶ بار در سال هستند، اما ایرانی‌ها پایین‌ترین سرانه سفر را دارند. حدود ۴۰ درصد مردم ایران در سال سفری ندارند و ۶۰ درصد باقی مانده، بیشتر سفرهای بین‌شهری و خانوادگی می‌روند. آمارها حاکی از آن است که ۳۰ درصد از کارکنان کشور هیچ وقت سفر نمی‌روند. از این میزان هم با توجه به شرایط اقتصادی اغلب سفرهای ایرانیان در سال را سفرهای داخلی تشکیل داده است.
شاخص‌های بسیاری را می‌توان ذکر کرد که نشان می‌دهد جابه‌جایی ایرانی‌ها نسبت به سایر مردم جهان بسیار پایین است. با این حال با توجه به آمارهای مختلف، مردم ایران جز کم‌مصرف‌ترین مردم جهان هستند. اما به جهت عدم وجود وسایل حمل و نقل عمومی با کیفیت نسبت سفرهای جاده‌ای در ایران بالاست.
برای برآورد درست از مصرف و دلایل و تنوع مصرف بنزین در ایران باید تمامی شاخص‌ها و آمارها را مدنظر قرار داد. نباید تک بعدی با مقایسه ساده‌انگارانه و سطحی، مصرف بنزین مردم ایران را با اروپا مقایسه کرد که یکی از مشکلات کارشناسی در ایران همین نگاه چرتکه‌وار و تک بعدی به مسائل کلان است.
انتهای پیام/ انرژی
