مسیر اقتصاد/ تامین مسکن در چند دهه اخیر يكی از اصلی‌ترین معضلات اقشار مختلف به خصوص اقشار كم‌درآمد و آسیب‌پذیر كشور بوده است. در كشورهای درحال توسعه مانند ایران، دارایی مسكن حدود نصف ثروت خانوادهها در كشورهای توسعه‌یافته و بیشتر از آن را به خود اختصاص می‌دهد. اهمیت تأمین مسكن تنها رفع «بی‌خانمانی» تلقی نمی‌شود، بلكه به منزله مالكيت واحد مسكونی به عنوان سرمایه‌گذاری مطمئن و نقطه ایجاد امنیت برای خانواده خصوصاً در دوران سالمندی و بازنشستگی است. در واقع مسكن تنها «واحد مسكونی» نیست؛ بلكه تمام محیط پیرامونی آن را دربرمی‌گیرد.
امروزه نه تنها تأمین مسكن، بلكه چگونگی تأمین آن نیز به معضلی اساسی بدل شده است و تأمین مسكن اقشار آسیب‌پذیر و كم‌درآمد از دغدغه‌های دولت حاكم در هر كشوری است. طرح مسکن اجتماعی به‌عنوان يكی از راه‌های پیشنهادی برای تامین مسکن اقشار کم‌درآمد مطرح شد كه به لحاظ تاریخی، در اروپاي شمالی و بیشتر دولت‌های سوسیالیست جهان به شكل وسیع وجود دارد.
«مسکن مهر» آغاز پیاده‌سازی تولید انبوه مسکن ارزان در ایران
در ایران طرح تولید انبوه مسكن ارزان برای اقشار آسیب‌پذیر و كم‌درآمد، طرح مسكن مهر نام‌گذاری شد. این طرح با هدف برقراری عدالت اجتماعی و كمک به گروه‌های محروم شهری به‌عنوان يكی از برنامه‌های محوری دولت نهم مطرح شد. این طرح بنا به دلایل ساختاری سیاست‌گذاری با موفقیت كامل همراه نبود؛ زیرا در تأمین مسكن اجتماعی فارغ از مباحث كمّی، امروزه مباحث كيفی از جایگاه بالاتری برخوردار است.
این طرح تا سال ۱۳۹۲ حدود ۷۰ درصد پیشروی داشت اما در سال‌های پس از آن رها شد و توجه خاصی به پیشروی آن نشد که یکی از دلایل گرانی بیش از پیش مسکن در سال‌های اخیر بوده است؛ این گرانی تا به امروز نیز ادامه یافته و خانه‌دار شدن اقشار کم‌درآمد را دشوارتر کرده است.
چرا باید دولت در تامین مسکن اقشار کم‌درآمد نقش آفرینی کند؟
با توجه به اینكه تامین مسكن اقشار آسیب‌پذیر در مسیر بهینه خود حركت نكرده است و مصداق بارز شكست بازار قلمداد می‌شود، دولت مكلف به نقش آفرینی است. تولید مسكن در همه كشورها نه تنها از مظاهر رشد اقتصادی، بلكه مرتفع كننده نیازهای اجتماعی و فرهنگی است كه در تسریع حركت چرخ‌های اقتصادی كشور بسیار تأثیرگذار است. تأمین مسكن یكی از فصول مهم برنامه‌های ۵ ساله توسعه كشور است و عملكرد برنامه‌های تأمین مسكن، چارچوب حركت دولت‌ها را در راستای پیشبرد سیاست‌های اقتصادی – اجتماعی آن‌ها نشان می‌دهد.
حضور و نقش آفرینی دولت در این بازار با هدف برقراری مناسب‌ترین تعامل منطقی بین بخش‌های عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد تا در همخوانی فعال و انطباق واقع بینانه بین این دو بخش، دستیابی به اهداف اساسی در این قسمت را میسر سازد، اما اگر ماهیت و ویژگی‌های انحصاری این دو حوزه به درستی شناخته نشود و ابزارها و سازوكارهای كليدی آن به‌طور آشكار درک نشود، امكان موفقیت آن پایین می‌آید.
«پول» و «زمین» ابزار دولت برای نقش آفرینی در عرضه و تقاضای مسکن
نقش آفرینی دولت و سیاست‌گذاری در بخش مسكن بر دو عامل عرضه و تقاضا استوار است. سیاست‌گذاری در این حوزه به عناوین گوناگون متاثر از بخش دولتی است و با توجه به قدرت سیاسی، اقتصادی و قانونی دولت به انجام می‌رسد. همچنین با عنایت به ارتباط متقابل بخش مسكن با دیگر بخش‌های اقتصادی، دولت‌ها به واسطه ابزار پول و زمین، قادر به مداخله و اعمال سیاست در این حوزه می‌شوند. سازمان‌های غیردولتی و خصوصی نیز در ارائه املاک اجتماعی به مستأجران، مداخله می‌كنند؛ اما مسئولیت و مشاركت دولت به عنوان تضمین مهم و ضروری برای موفقیت این مدل شمرده می‌شود. به عبارتی، دولت با دخالت بودجه‌ای و تنظیم سیاست‌های مالی و پولی، تأثیر مستقیمی بر بخش مسكن و به طور خاص تامین مسکن متناسب با نیاز اقشار کم درآمد دارد.
منبع: مقاله سهم پایین مسکن برای اقشار آسیب‌پذیر
انتهای پیام/ مسکن
