مسیر اقتصاد/ یکی از ارکان مهم تمرکز زدایی از کلانشهرها، مسئله کیفیت حمل‌ونقل حومه‌ای می‌باشد که رابطه مستقیمی با حجم جابجایی مسافران دارد. با توجه به اهمیت این موضوع حرکت به سمت احداث خطوط حمل و نقل ریلی حومه‌ای در کشور طی سالیان گذشته آغاز شده است.
در سال ۱۳۵۴ قانون تاسیس شرکت راه آهن شهری تهران و حومه به تصویب رسید که منجر به اجرایی شدن ساخت خط ۱ قطار شهری تهران در سال ۱۳۵۶ شد اما این فرایند با شروع جنگ تحمیلی متوقف گردید.
شروع مجدد ساخت مترو و قطارهای شهری در تهران به بعد از سال‌های ۱۳۶۵ برمی‌گردد که متولی آن وزارت کشور بود. همچنین خط قطار حومه‌ای تهران-کرج-گلشهر در سال ۱۳۷۷ پس از بهره برداری، مدیریت آن به شرکت بهره‌برداری مترو شهری تهران و حومه سپرده شد.
کدام مناطق ایران دارای خطوط حمل و نقل حومه‌ای است؟
قطارهای حومه‌ای ایران در ۶ منطقه تقسیم‌بندی شده‌اند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد.[۱]
- تهران: شامل پنج خط پرند، قم، هشتگرد-قزوین، پیشوا-گرمسار و فیروزکوه می‌باشد.
- آذربایجان: شامل یک خط تبریز- جلفا است.
- خراسان: شامل یک خط مشهد-سرخس است.
- جنوب: شامل چهار خط اندیمشک-اهواز، اندیمشک-درود، خرمشهر-اهواز، کارون-سربند-ماهشهر می‌باشد.
- جنوب شرق: شامل یک خط زاهدان-خاش است.
- شمال: شامل دو خط گرگان-پل‌سفید و گرگان-اینچه‌برون می‌باشد.
با توجه به رویکرد رو به رشد افتتاح و بهره‌برداری خطوط حومه‌ای در کلانشهرهای ایران، مسئله حائز اهمیت مطلوبیت این خطوط با توجه به وضعیت کنونی این سیستم و شاخص‌های تعریف شده در حمل‌ونقل ریلی کشور می‌باشد. لذا در ادامه به تشریح وضعیت مطلوب این قطارها خواهیم پرداخت.
کیفیت حمل و نقل حومه‌ای به چه مولفه‌هایی وابسته است؟
شاخص کیفیت حمل‌ونقل حومه‌ای وابسته به ۴ مولفه دیگر ظرفیت و تعداد خطوط، سرعت سیر قطار، کیفیت خدمات و در انتها هزینه می‌باشد.
شاخصه ظرفیت-تعداد خطوط را می‌توان به حداقل ۴ خطه شدن خطوط ریلی، بهینه بودن تعداد لوکومتیوها جهت تواتر و سرفاصله زمانی مناسب قطارها از هم و همچنین بهینه بودن واگن‌های مسافری در حال خدمت تقسیم بندی کرد.
در شاخصه سرعت سیر باید فاصله بین ایستگاه‌های خطوط جهت شتاب‌گیری قطارها بهینه باشد. همچنین سرعت میانگین قطارها بین ۹۰ الی ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت باشد تا مسافران را در حدود ۲۰ الی ۳۰ دقیقه از حومه به کلانشهرها جابجا کند.
در شاخصه کیفیت خدمات باید موارد زیر مورد توجه قرار بگیرد.
- تواتر (فرکانس) حرکتی قطارها در ساعات اوج ۱۰ الی ۲۰ دقیقه و در سایر ساعات ۳۰ الی ۶۰ دقیقه
- یکپارچه‌سازی این سیستم با سایر سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی چند وجهی
- زمان‌بندی دقیق حرکت و رسیدن قطارها به ایستگاه‌ها و بهینه‌سازی جدول زمانی
- بهینه‌سازی جانمایی ایستگاه‌ها در شهرهای اقماری و کلانشهر
- اتصال و عملیات متقابل در خطوط حومه‌ای و متروی شهری
- نحوه تعامل قطارهای حومه‌ای با کلانشهر (که به دو صورت دروازه‌ای و حومه-شهر-حومه تقسیم می‌شود.)
- ضرایب اشغال صندلی که باید همیشه و در تمام ساعات خدمت دهی کمتر از ۱ باشد.
شاخصه هزینه باید طوری باشد که نسبت هزینه سفر برای مسافرین با سیستم حمل‌ونقل ریلی حومه‌ای قابل رقابت با سایر سیستم‌های حمل‌ونقل در جابجایی مسافران از شهرهای اقماری به کلانشهر باشد.
ظرفیت و سرعت قطارهای حومه‌ای مهمترین مسئله حمل و نقل کلانشهرهای ایران
امروزه نیاز به اصلاح خطوط و همچنین نوآوری در واگن‌های مسافری قطارهای حومه‌ای که در شاخصه ظرفیت جابجایی قطارهای حومه‌ای تعریف می‌شود، به نظر مهمترین اقدام به سمت مطلوبیت سیستم‌های حمل‌ونقل ریلی حومه‌ای می‌باشد؛ به طوری که اصلاح و افزایش تعداد خطوط جهت در خدمت بودن قطارها در همه ساعات مورد تاکید است.
همچنین نوآوری کشنده‌ها که منجر به قدرت بالای موتور آن‌ها می‌شود یکی دیگر از اقدامات مورد تاکید جهت افزایش سرعت سیر این قطارها می‌باشد. در صورت انجام این اقدامات، انتظار افزایش تقاضا از این سیستم نیز بالا می‌رود.
پینوشت:
[۱]: سایت شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران-قطارهای حومه‌ای
انتهای پیام/ مسکن
