به گزارش مسیر اقتصاد نخستین سفر بلندمدت لولا داسیلوا، رئیس جمهور برزیل، به مراسم سوگند دیلما روسف به عنوان رئیس بانک توسعه جدید (بانک BRICS) در ۱۳ آوریل بود. انتصاب رئیس جمهور سابق برزیل به این سمت نشان دهنده اولویت لولا به کشورهای بریکس (برزیل، چین، هند، روسیه و آفریقای جنوبی) است. در سال‌های اخیر، گروه بریکس تا حدودی بخشی از پویایی خود را از دست داد، که یکی از دلایل آن عقب‌نشینی برزیل در دولت‌های راست و افراطی (۲۰۱۶-۲۰۲۲) همسو با ایالات متحده بود.
افزایش تجارت دوجانبه بین اعضای بریکس
پس از آخرین اجلاس سران بریکس در سال ۲۰۲۲ که به میزبانی پکن و به صورت آنلاین برگزار شد، ایده گسترش این گروه دوباره قوت گرفت. از همین روی، انتظار می‌رود کشورهای بیشتری در سال جاری به آن بپیوندند. پیشتر سه کشور (آرژانتین، الجزایر و ایران) به طور رسمی برای پیوستن به این گروه درخواست داده‌اند و چندین کشور دیگر از جمله اندونزی، عربستان سعودی، ترکیه، مصر، نیجریه و مکزیک در حال بررسی آن هستند.
کشورهای بریکس جایگاه مهمی را در اقتصاد جهانی به خود اختصاص داده‌اند. بطوریکه براساس تولید ناخالص داخلی بر حسب برابری قدرت خرید؛ چین بزرگترین اقتصاد، هند سوم، روسیه ششم و برزیل هشتم هستند. بریکس اکنون ۳۱.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی بر حسب برابری قدرت خرید جهانی را تشکیل می‌دهد، در حالی که سهم گروه هفت به ۳۰ درصد کاهش یافته است. انتظار می‌رود که کشورهای بریکس تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را به خود اختصاص دهند، که با گسترش آن به کشورهای پیشنهادی، بدون تردید محقق خواهد شد.
تجارت دوجانبه بین کشورهای بریکس نیز به شدت رشد کرده است. برای نمونه، حجم مبادلات سالانه بین برزیل و چین با شکستن رکوردهای پیشین در سال ۲۰۲۲ به ۱۵۰ میلیارد دلار رسید. همچنین تجارت بین برزیل و هند، از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، با رشد ۶۳ درصدی به بیش از ۱۱ میلیارد دلار افزاتیش یافته است. از آوریل تا دسامبر ۲۰۲۲، صادرات روسیه به هند در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته سه برابر شده و به ۳۲.۸ میلیارد دلار رسید. در نهایت، مبادلات دوجانبه چین و روسیه از ۱۴۷ میلیارد دلار سال ۲۰۲۱ به ۱۹۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت که رشد تقریبا ۳۰ درصدی را نشان می‌دهد.
البته درگیری در اوکراین، کشورهای بریکس را از نظر سیاسی به هم نزدیکتر کرده است. چین و روسیه هرگز به این اندازه در وضعیت «مشارکت بدون محدودیت» نبوده‌اند. آفریقای جنوبی و هند نیز نه تنها از تسلیم شدن در برابر فشارهای ناتو برای محکوم کردن روسیه خودداری کردند، بلکه به مسکو نزدیکتر هم شده‌اند. هند که در سال‌های اخیر رابطه سطح بالایی با ایالات متحده داشت، اکنون متعهد به راهبرد همکاری جنوب جهانی است.
معرفی ارز ذخیره بریکس برای مقابله با هژمونی دلار
گروه بریکس تاکنون دو ابزار؛ بانک توسعه جدید (NDB) و ترتیبات ذخیره احتمالی (CRA) را ایجاد کرده است. هدف از تأسیس بانک بریکس تامین مالی پروژه‌های توسعه‌ای و معرفی جایگزین احتمالی برای بانک جهانی است. صندوق دوم نیز می‌تواند به جایگزینی برای صندوق بین المللی پول (IMF) تبدیل شود، اما فقدان رهبری نیرومند از زمان تاسیس آن در سال ۲۰۱۵ و عدم وجود راهبرد محکم از سوی پنج کشور عضو، مانع از راه اندازی CRA شده است.
اکنون نیز یکی از اصلی‌ترین نبردهای استراتژیک برای جنوب جهانی، ایجاد جایگزین‌هایی برای هژمونی دلار آمریکا است. همانطور که سناتور جمهوری خواه ایالات متحده، مارکو روبیو اعتراف کرد، در صورت کاهش کاربرد دلار توانایی واشنگتن برای تحریم کشورها تحلیل خواهد رفت. تقریباً هر هفته توافق جدیدی مانند مورد اخیر چین و برزیل برای دور زدن دلار انجام می‌شود. در حال حاضر، پکن معاملات مشابهی با ۲۵ کشور و منطقه دارد.
در حال حاضر، کارگروهی در درون بریکس وظیفه پیشنهاد ارز ذخیره خود برای پنج کشور را بر عهده گرفته است که می‌تواند بر پایه طلا و سایر کالاها باشد. این پروژه R۵ نامیده می‌شود، چون تمام ارزهای کشورهای BRICS –رنمینبی، روبل، رئال، روپیه و رند با R آغاز می‌شوند. این امر به کشورهای بریکس اجازه می‌دهد تا به تدریج تجارت دوجانبه خود را بدون استفاده از دلار افزایش و همچنین سهم ذخایر دلاری بین‌المللی را کاهش دهند.
استفاده ناکافی از ظرفیت نهادسازی درون گروهی
یکی دیگر از پتانسیل‌های استفاده نشده تا کنون، کاربست قرارداد ذخیره احتمالی (در مجموع ۱۰۰ میلیارد دلار) برای نجات کشورهای ورشکسته است. زمانی که ذخایر دلاری یک کشور تمام می‌شود (و دیگر نمی‌تواند تجارت خارجی یا پرداخت بدهی‌های خارجی خود را بپردازد)، ناگزیر از صندوق بین‌المللی پول درخواست کمک مالی می‌کند، که آن نیز از شرایط کشور و نبود گزینه دیگر استفاده کرده و اقدامات نئولیبرالی در قالب بسته‌های سیاستی مانند کاهش بودجه دولتی و خدمات عمومی، خصوصی سازی،… را تحمیل می‌کند. این موضوع در دهه‌های اخیر، یکی از ابزارهای ایالات متحده و اتحادیه اروپا برای تضمین اجرای نئولیبرالیسم در کشورهای جنوب جهانی بوده است.
در حال حاضر، پنج عضو بریکس از نظر ذخایر بین المللی مشکلی ندارند، اما کشورهایی از جمله آرژانتین، سریلانکا، پاکستان، غنا و بنگلادش در وضعیت نامناسبی قرار دارند. اگر آنها می‌توانستند به CRA با شرایط بهتر برای بازپرداخت وام‌ها دسترسی داشته باشند، به معنای پیشرفت سیاسی برای BRICS بود. همچنین نشانه‌ای از توانایی ایجاد جایگزین‌هایی برای هژمونی مالی واشنگتن و بروکسل خواهد بود. بانک توسعه جدید (NDB) همچنین باید دلارزدایی را آغاز کند و عملیات بیشتری با ارزهای پنج عضو خود داشته باشد. به عنوان مثال، از ۳۲.۸ میلیارد دلار پروژه هایی که تاکنون در این بانک تصویب شده است، حدود ۲۰ میلیارد به دلار و حدود ۳ میلیارد به یورو بوده است. در واقع، تنها ۵ میلیارد به رنمینبی و مقدار بسیار کمی نیز به ارزهای دیگر بود.
منبع: آسیا تایمز
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
