مسیر اقتصاد/ طی سال‌های گذشته پیمان‌های پولی متعددی بین کشورهای مختلف در سطح بین‌المللی منعقد و اجرایی شده‌اند. اگرچه استفاده از این ابزار پرداخت موجب کاهش نیاز به ارزهایی مانند دلار و یورو می‌شود اما اجرای پیمان پولی عمدتاً نیازمند موازنه تجاری با کشور طرف پیمان و افزایش انگیزه تجار برای استفاده از آن است.
سابقه انعقاد پیمان‌های پولی بین ایران و دیگر کشورها
در سال‌های گذشته کشورهایی مانند چین، روسیه، عراق و ترکیه بر اساس مولفه‌هایی مانند همسویی سیاسی، لزوم همگرایی با کشورهای منطقه و آمار نسبتاً مناسب تجارت خارجی، به منظور انعقاد پیمان پولی با بانک مرکزی ایران انتخاب شدند.
با وجود مذاکرات صورت گرفته و رفت و آمدهای چندین ماهه بین مسئولان اقتصادی و بانکی ایران و طرف‌های مقابل، تنها چند تفاهم‌نامه بانکی بین ایران و چین و یک پیمان پولی بین ایران و ترکیه امضاء شد؛ تفاهماتی که هیچ‌گاه جنبه عملیاتی به خود نگرفت.
عوامل مختلفی از جمله ریسک تحریم‌های ثانویه، نوسان شدید نرخ ارز و چند نرخی بودن آن، عدم موازنه تجاری و نرخ بهره نامتناسب بین کشورهای طرف پیمان و همچنین عدم وجود انگیزه کافی تجار برای استفاده از این ابزار از چالش‌های مهم انعقاد و اجرای پیمان پولی با ایران بوده‌اند.
اجرای پیمان پولی مستلزم موازنه تجاری بین کشورها
یکی از چالش‌های جدی در خصوص انعقاد و اجرای پیمان پولی وجود حجم قابل قبولی از تجارت بین کشورهای طرف پیمان است؛ چرا که هدف این پیمان استفاده از ارزهای ملی در تجارت فی‌مابین کشورهاست.
پیش‌نیاز استفاده از ارزهای ملی در تجارت، وجود ظرفیت صادرات و واردات بین طرفین پیمان است. جریان یک طرفه تجارت بین دو کشور مانع جدی اجرایی شدن پیمان پولی است. در پیمان پولی دو طرف باید حجمی از تجارت خود را با پول ملی یکدیگر تسویه کنند.
بنابراین وجود منابع یا خلق آن در کشور طرف پیمان پیش‌نیاز ضروری اجرایی شدن این ابزار پرداخت بین‌المللی است. راهکار دیگر چندجانبه کردن پیمان پولی به منظور پوشش دادن مازاد یا کسری تراز تجاری طرفین است. بنابراین اگر فرضاً دو کشور ایران و روسیه راغب به تسویه کردن تمام حجم تجارت فی‌مابین با ریال و روبل هستند، دو راهکار وجود دارد؛ راهکار اول افزایش صادرات کالا و خدمات ایران به روسیه به منظور پوشش کسری تراز تجاری با این کشور و راهکار دوم ورود کشوری مانند چین به این پیمان و چندجانبه شدن آن است.
راهکار دوم که تجربه موفقی بوده و قابل دسترس‌تر نیز هست به این معناست که مازاد تراز تجاری روسیه با ایران توسط کشوری مانند چین که دارای کسری تراز تجاری با ایران است، پوشش داده شود.
انگیزه تجار عامل اجرای پیمان پولی
یک چالش دیگر در اجرای پیمان پولی عدم تمایل برخی از صادرکنندگان به مبادله با ارزهای ملی است؛ به‌گونه‌ای که پیمان پولی نیز آن‌ها را مجبور به استفاده از پول رایج طرفین مبادله نمی‌کند.
به منظور رفع این معضل پیشنهاد می‌شود بانک مرکزی و دیگر دستگاه‌های مربوطه با استفاده از ابزارهای تشویقی نظیر تسهیل رویه‌ها و مراحل اداری و نقل و انتقال وجوه با کمترین زمان و هزینه ممکن و ارائه مشوق‌هایی مانند معافیت مالیاتی، تخفیف‌های گمرکی، تسهیلات بانکی، اولویت تخصیص و تأمین ارز و مواردی از این قبیل، جذابیت و انگیزه لازم به منظور استفاده از ارزهای ملی را در بین تجار افزایش می‌دهد.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
