به گزارش مسیر اقتصاد وجود یک نظام تامین مالی قوی در بدنه اقتصادی کشور برای حمایت از اقتصاد دانش بنیان، یک ضرورت محسوب شده و همانطور که از واژه «نظام» برداشت می شود، با اکتفا کردن به برخی حرکت های انفرادی یا پارتیزانی نمی توان انتظار ثبات در حصول نتایج مثبت را در آینده داشت.
نظام تامین مالی فناوری و نوآوری در کشور ما نیز نیاز به تقویت همه جانبه دارد و تنها در صورتی که همه بازیگران این نظام بتوانند با هم به خوبی تعامل کرده و وظایف مربوط به خود را با شایستگی ایفا نمایند، می توان شاهد تحول در نظام اقتصادی بود.
صندوق های پژوهش و فناوری، به عنوان یکی از اصلی ترین بازیگران نظام تامین مالی فناوری و نوآوری در کشور محسوب می گردند و علیرغم اینکه سابقه تاسیس آن ها به برنامه سوم توسعه باز می گردد، به اعتقاد برخی از نهادهای متولی در اقتصاد دانش بنیان کشور، هنوز کارایی کافی را نداشته و انتظارات سیاستگذاران را برآورده نمی سازند. طبیعتا آنچه در ابتدا به ذهن می رسد این است که چرا این صندوق ها، اقدام به تقویت خود نمی کنند؟
پاسخ به این سوال، نیازمند نگاهی تاریخی از ابتدای شکل گیریشان است.
در یادداشت پیشین، خدمات مختلف صندوق های پژوهش و فناوری مطرح شدند. در طول بیش از ۱۰ سال فعالیت این صندوق ها تا پیش از اجرایی شدن قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان، علیرغم حمایت هایی که نهاد متولی این صندوق ها یعنی وزارت علوم داشت، عمده فعالیت های این صندوق ها معطوف به اخذ کارگزاری های مالی، صدور ضمانت نامه و اعطای وام می شد و به دلایل متعددی که در یادداشت های قبل به آن ها اشاره شده است، تمایلی به ورود به عرصه سرمایه گذاری خطرپذیر وجود نداشت.
این جریان باعث شد تا صندوق ها تنها بر روی فرصت های بازار تمرکز کرده و نتیجه این شد که پس از اجرایی شدن قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان، علیرغم وجود صندوق های پژوهش و فناوری قابل توجه در کشور، دولت نتواند عملکرد مورد انتظار را از ایشان مشاهده نماید. اما سوال این است که برای آینده چه باید کرد و رویکرد دولت چه باید باشد؟
آنچه که پیش از هر اقدامی شایان توجه است، این است که روند سابق مبنی بر سپردن صندوق ها به بازار آزاد تا کنون در کشور رضایت بخش نبوده و نیاز به تغییر رویکرد دولت در برخورد با این صندوق ها وجود دارد. لذا رویکرد “مداخله هوشمند و توانمندساز” می بایست جایگزین فعالیت های پیشین گردد.
این رویکرد نیز به دلیل دیربازده بودن و عمر کوتاه دولت ها معمولا چندان جذاب نیست اما باید پذیرفت مسیر همین است و راهی جز این نیست! اگر می خواهیم در آینده دچار مشکلات امروز نباشیم، می بایست اقدام به توانمندسازی این صندوق ها نماییم. اما چگونه؟
اگرچه پاسخ به این سوال نیازمند مداقه زیادی است، اما در ادامه چند پیشنهاد به کارگروه متولی این صندوق ها که متشکل از مسئولین دولتی بوده و دبیری آن با صندوق نوآوری و شکوفایی است، به عنوان یکی از جدی ترین کارفرمایان صندوق های پژوهش و فناوری جهت تقویت ایشان مطرح می شود:
۱- تقویت ساختار تصمیم گیری صندوق های پژوهش و فناوری:
الف- حضور مشاوران قوی و مورد تایید صندوق نوآوری و شکوفایی در جلسات هیات مدیره صندوق های پژوهش و فناوری برای نظارت بر فرایندهای تصمیم گیری ایشان
ب- فراهم شدن استقرار مشاوران قوی در حوزه های فعالیت صندوق های پژوهش و فناوری در صندوق نوآوری و شکوفایی و تسهیل مراجعه مدیران صندوق ها به ایشان
۲- انتقال دانش و تجربه:
الف- برگزاری دوره های آموزشی مستمر برای انتقال مفاهیم کلیدی و نیز بیان تجربیات موفق/شکست از فعالیت های صندوق های پژوهش و فناوری در سطح ملی و بین المللی
۳- یادگیری در عمل:
الف- اعطای وام قرض الحسنه به آن دسته از صندوق های پژوهش و فناوری که دوره های آموزشی را با موفقیت پشت سر گذاشته اند برای ترغیب ایشان به ورود به عرصه سرمایه گذاری خطرپذیر در ابعاد بسیار کوچک و کسب تجربه برای فعالیت های آتی با نظارت و مشاوره های مستمر صندوق نوآوری و شکوفایی
۴- ایجاد فرصت دسترسی به داده ها و اطلاعات کلیدی از شرکت های دانش بنیان، شرایط و نیازهای ایشان برای صندوق های پژوهش و فناوری برای کاهش عدم تقارن اطلاعاتی در بازار
۵- تدوین پروتکل سرمایه گذاری خطرپذیر توسط صندوق نوآوری و شکوفایی و به اشتراک گذاری آن با صندوق های پژوهش و فناوری
۶- تدوین معیارهای ارزیابی عملکرد با مشارکت خود صندوق های پژوهش و فناوری توسط صندوق نوآوری و شکوفایی و ارائه بازخورهای منظم جهت اصلاح عملکرد ایشان
