مسیر اقتصاد/ بر اساس آمار بانک مرکزی، در طول نزدیک به یک دهه اخیر بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار از منابع ارزی کشور در قالب «خروج سرمایه» و بدون هیچ آورده اقتصادی از ایران خارج شده است. بخش قابل توجهی از این خروج سرمایه مربوط به افرادی است که به قصد خرید ملک، تاسیس شرکت یا سفرهای تفریحی از ایران خارج می‌شود و بخشی از آن نیز سهم افرادی است که به هر دلیلی تصمیم می‌گیرند دیگر در ایران زندگی نکنند و دارایی‌های خود را از ایران خارج می‌کنند. همه افرادی که از ایران خارج می‌شوند، نخبه نیستند، اما نخبگان نیز سهمی قابل تامل در مهاجرت از ایران دارند.
فرار نخبگان دلیل خروج سرمایه بالا از ایران است؟
از منظر اقتصادی، کاهش فرصت‌های درآمدزایی و بی ثباتی، عوامل اصلی نخبگان برای تصمیم به خروج از کشور و زندگی در یک کشور دیگر است. از این رو برخی معتقدند اگر شرایط اقتصادی داخلی به نحوی مدیریت شود که امکان درآمدزایی مناسب در فضایی با ثبات و قابل پیش‌بینی وجود داشته باشد، بخشی از نخبگان تصمیم به خروج از کشور نمی‌گیرند.
این نتیجه گیری خلاف واقع نیست، اما همه حقیقت را نیز نشان نمی‌دهد. یکی از دلایل اصلی فرار نخبگان از ایران، آزادی خروج سرمایه است. در شرایط فعلی اقتصاد کشور، به دلیل عدم مدیریت صحیح بر جریان سرمایه، هر فردی این امکان را دارد که در هر لحظه‌ای تمام دارایی‌های خود را به فروش برساند و با تقاضای کلان ارز، همه دارایی خود را در زمانی کوتاه و با هزینه‌ای ناچیز، به خارج از کشور منتقل کند؛ درحالیکه چنین اقدامی در دیگر کشورها با هزینه بالایی همراه است. به این ترتیب یکی از دلایل آمار بالای خروج سرمایه از ایران در مقایسه دیگر کشورها، آزادی تبدیل دارایی‌ها به ارز است.
کنترل شدید خروج سرمایه، عامل مهم کاهش فرار نخبگان
تجربه کشورهای جهان نشان می‌دهد اعمال محدودیت‌های سنگین برای جلوگیری از خروج سرمایه و خرید و فروش ارزهای خارجی، هم به طور مستقیم و هم از طریق کمک به ایجاد ثبات اقتصادی بر انگیزه نخبگان برای ماندن، اثر دارد؛ نا گفته پیداست اگر فردی بتواند تمام دارایی و سرمایه خود را به همراه خود از کشور خارج کند، به طور حتم در تصمیم وی برای رفتن اثر دارد و جلوگیری از خروج سرمایه، بخشی از مردم را از رفتن منصرف می‌کند.
علاوه بر این یکی از مهمترین دلایل بی ثباتی اقتصاد ایران و جهش‌های قیمتی در سال‌های اخیر، اثرگذاری تحریم‌های خارجی بر منابع ارزی کشور بوده است. آزادی خروج سرمایه نیز موجب می‌شود تقاضای ارز تشدید شود و از میزان عرضه آن بیشتر پیشی بگیرد و منابع ارزی ایران که در اثر تحریم‌ها محدود شده است، کفاف تامین تقاضا را ندهد. بنابراین آزادی خروج سرمایه همپای تحریم‌ها در ایجاد وضعیت فعلی اقتصاد ایران موثر بوده است.
در واقع از آنجا که تحریم‌ها منابع ارزی و دسترسی به آن را محدود کرده، انتظار می‌رود با جلوگیری از خروج سرمایه و هزینه دار کردن آن، دست کم تا جای ممکن از افزایش تقاضای ارز در داخل کشور جلوگیری به عمل آید. چنین اقدامی برای هر کشور تحت تحریمی ضروری است و انتظار می‌رود در ایران نیز چنین اقدامی در اولویت قرار بگیرد.
هرچند افراد باید آزاد باشند که با توجه به شرایط، محل زندگی شان را انتخاب کنند و جلوگیری از مهاجرت نخبگان نیز با دستور امکان پذیر نیست؛ اما سرمایه‌ای که حاصل سال‌ها فعالیت اقتصادی در داخل کشور است، نباید این اجازه را داشته باشد که با کمترین هزینه مبادله، به ارز تبدیل و از ایران خارج شود.
انتهای پیام/ پول و بانک
