به گزارش مسیر اقتصاد چنانچه در یادداشتی جداگانه بیان شد (اینجا)، یکی از اهداف اصلی اقتصاد مقاومتی «افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب پذیری اقتصاد کشور» است که لازم است با استفاده از ابزار دیپلماسی تجاری و افزایش تعاملات اقتصادی خصوصا با کشورهای همسایه محقق گردد.
در حال حاضر به رغم ظرفیت‌های فراوان منطقه‌ای، جایگاه ایران در تجارت بین‌الملل متناسب با ظرفیت‌های تولیدی و جمعیتی نیست و ایران نتوانسته است از ظرفیت‌های تجاری خود در جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی به نحوی شایسته استفاده نماید.
طبق آمارهای سازمان ملل[۱] در سال ۲۰۱۵ میلادی، میزان واردات کالا و خدمات ایران در حدود ۷۰ میلیارد دلار بوده و میزان صادرات کالا و خدمات ایران نیز در حدود ۸۵ میلیارد دلار بوده است. این مسئله موجب شده است ایران در زمینه واردات، صادرات و مجموع تجارت خارجی در بین کشورهای جهان به ترتیب رتبه‌های ۴۸، ۴۱ و ۴۴ را بدست آورد.
این درحالیست که در زمینه‌های مختلف دیگر از جمله جمعیت و تولید داخلی وضعیت ایران به مراتب بهتر است: طبق آمار سازمان ملل، ایران با ۸۰ میلیون جمعیت در رتبه ۱۷ ام دنیا قرار دارد و با تولید ناخالص داخلی اسمی ۳۹۹ میلیارد دلار در رتبه ۲۶ ام جهان است. همچنین چنانچه میزان تولید ناخالص داخلی با شاخص برابری قدرت خرید در نظر گرفته شود، رتبه ایران به مراتب بهتر میشود و به رتبه‌ی ۱۸ ام دنیا میرسد.
درنتیجه می‌توان گفت میزان تجارت خارجی کشورمان با ظرفیت‌های تولید داخلی و جمعیت کشور فاصله‌ی زیادی دارد و بر این اساس، کشورمان ظرفیت بالایی در زمینه ایجاد روابط تجاری سودمند با دیگر کشورهای جهان خصوصا کشورهای همسایه دارد که بلا استفاده مانده است.
طبق آمارهای سازمان ملل در سال ۲۰۱۵، نسبت تجارت خارجی ایران به تولید داخلی در حدود ۳۹ درصد بوده که مقداری بسیار کمتر از میانگین کشورهای جهان است و از این منظر ایران در بین ۲۱۲ کشور جهان رتبه ۱۹۶ را به خود اختصاص داده است. نسبت تجارت خارجی به تولید داخلی برای برخی کشورهای منتخب طبق آمار سازمان ملل از سال ۲۰۱۵ در جدول زیر نشان داده شده است:
همانطور که در جدول فوق مشخص است، میزان نسبت تجارت خارجی به تولید داخلی ایران به مراتب پایین‌تر از کشورهایی همچون امارات، تایلند، عربستان و ترکیه است که از نظر میزان تولید داخلی با ایران قابل مقایسه هستند. این درحالیست که ظرفیت‌های تجاری ایران به مراتب از این کشورها مناسب‌تر است.
چنانچه ایران بخواهد جایگاه خود را در تجارت جهانی به نحوی بهبود بخشد که به رتبه‌ای درحدود ۲۶ ام دنیا برسد، لازم است میزان تجارت خارجی ایران به نزدیک به ۵۰۰ میلیارد دلار برسد. این بدان معنی است که ایران در حال حاضر در مقایسه با میانگین کشورهای جهان تنها ۳۰ درصد از پتانسیل تجارت خود را بالفعل کرده و ۷۰ درصد باقی مانده همچنان بلا استفاده مانده است.
البته باید به این نکته توجه کرد که درحال حاضر عمده‌ی سهم تجارت خارجی کشورمان را نفت و میعانات گازی و مشتقات نفت و گاز تشکیل داده‌اند و این امر باعث میشود که به میزان تجارت کشورمان، مانند دیگر کشورهای نفتی، مقداری اضافه شود که با تلاش و برنامه‌ریزی کمتری حاصل شده‌است و در واقع ایران برای همین استفاده ۳۰ درصدی از ظرفیت‌های تجارت خارجی نیز تلاش و برنامه مناسبی نداشته‌است.
با توجه به آنچه گفته شد، کشورمان علیرغم موقعیت جفرافیایی مناسبی که دارد، از ظرفیت‌های بالای خود در عرصه تجارت خارجی بهره لازم را نبرده‌است. در شرایط کنونی کشورهای به نسبت معدودی با ایران رابطه تجاری دارند و همچنین به دلیل عمیق نبودن این روابط تجاری، آن‌ها از قطع رابطه‌ی تجاری با ایران دچار آسیب زیادی نمی‌شوند. بنابراین لازم است با برنامه‌ای هدفمند تجارت ایران با کشورهای منطقه عمیق‌تر گردد تا ایران در این زمینه نیز به جایگاهی درخور ظرفیت‌های کشور نایل آید.
پینوشت:
[۱] http://unstats.un.org/unsd/snaama/dnltransfer.asp?fID=2
