مسیر اقتصاد/ بزرگ‌ترین خطری که مدنظر سیاستگذار در مورد استخراج رمزارزها بوده آسیب به پایداری شبکه برق کشور است. در این راستا مصرف غیرمجاز با برخورد قضایی روبه رو شده است. با توجه به اینکه میان مصرف و توان تولید برق در کشور همیشه تعادل برقرار نیست بررسی نقش رمزارزهای انرژی‌بر اهمیت بیشتری می‌یابد.
توان کشور در تأمین برق در مواقعی از سال پاسخگوی نیازهای کشور نیست
در شرایطی که همه عوامل تولید را بخش خصوصی برای استخراج رمزارزها فراهم می‌کند به عنوان یک فعالیت اقتصادی تفاوت چشمگیری میان این صنعت و دیگر صنایع وجود نخواهد داشت. اما در کشور ایران عوامل مهم تولید در استخراج رمزارزها به صورت یارانه‌ای فراهم می‌شوند و الگوی تقاضای بار کشور ایران با دیگر کشورها تفاوت‌هایی دارد. توان کشور در تأمین برق محدود است و در مواقعی از سال شبکه تولید کشور پاسخگوی نیازهای کشور نیست و احتمال قطعی برق و بروز مشکل برای شهروندان به وجود می‌آید. شکل زیر میزان تقاضای برق در کشور را طبق آمار شرکت مدیریت شبکه برق ایران نشان می‌دهد.
بلااستفاده بودن حدود ۲۴ هزار مگاوات از ظرفیت تولید برق کشور در فصول غیرگرم
همانطور که در شکل بالا مشاهده می‌شود در سال ۱۳۹۹ فقط در حدود ۱۰ درصد ایام سال حداکثر میزان بار مصرفی برق ایران از میزان ۵۰ هزار مگاوات فراتر می‌رود و در سایر ایام سال بار روی شبکه کمتر از این میزان است که این میزان بار فاصله زیادی با حداکثر توان قابل تحمل شبکه برق کشور دارد. اما باید توجه داشت که ظرفیت عملی شبکه سراسری برق کشور در پیک سال ۱۳۹۹ حدود ۶۴۴۲۱ مگاوات بوده و در فصل زمستان حداکثر مصرف برق کشور حدود ۴۰ هزار مگاوات پیش‌بینی می‌شود. این بدین معنی است که حدود ۲۴ هزار مگاوات از ظرفیت عملی تولید برق کشور در فصول غیرگرم سال بلااستفاده است. با عدم فرض ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی، تنها ۱۲ هزار مگاوات باقی خواهد ماند که حدود ۵۰ درصد آن نیز وارد دوره تعمیرات می‌شود. بنابراین تنها ۶ هزار مگاوات ظرفیت تولید برق حرارتی مازاد در فصول غیرگرم سال در دسترس است.
اما باید توجه داشت که مسئله تأمین سوخت به رغم وجود این ظرفیت مازاد در زمستان چالش اصلی است و همچنین با توجه به تراز عرضه و تقاضای گاز در سال‌های آینده، این مسئله تشدید نیز خواهد شد. همین مسئله باعث شده است تا حجم مصرف سوخت مایع توسط نیروگاه‌ها از ۸.۲ میلیارد لیتر در سال ۱۳۹۶ به ۱۵.۷ میلیارد لیتر در سال ۱۳۹۹ برسد. همچنین تعداد ساعات محدودیت سوخت نیروگاه‌های کشور از ۹۶۰ ساعت سال ۱۳۹۷، به ۱۴۱۶ ساعت در سال ۱۳۹۹ افزایش پیدا کرده است. ایجاد چنین تعهدی برای وزارت نیرو مسائل و مشکلات این وزارتخانه را در فصل زمستان به مراتب بیشتر خواهد کرد.
استخراج رمزارز بیتکوین پس از اتریوم پرسودترین بازار
همه رمزارزها قابل استخراج نیستند اما رمزارزهای استخراج‌پذیر بیشتر سهم بازار رمزارزها را در اختیار دارند. جدول زیر فهرست هشت رمزارز برتر قابل استخراج براساس میزان پاداش کسب شده توسط استخراج‌کنندگان را نشان می‌دهد. آمار ارائه در جدول از منابع آزاد اطلاعاتی قابل دسترس عمومی کسب شده است.
همانطور که در جدول بالا مشاهده می‌شود، استخراج رمزارز بیتکوین پس از اتریوم پرسودترین بازار استخراج رمزارز است. در ابتدای سال ۲۰۲۱ گفته می‌شد که اتریوم در پایان سال ۲۰۲۱ با یک بروزرسانی به رمزارز غیراستخراجی و یا کم مصرفتر مبدل خواهد شد. البته همانطور که تجارب قبلی بروزرسانی نشان می‌دهد احتمالا بار دیگر شبکه اتریوم در این بروزرسانی به دو قسمت تبدیل شود. البته میزان پذیرش و استقبال از نسخه کم‌مصرف اتریوم مشخص نیست. ازار جهانی استخراج رمزارزها و سهم کشورها از استخراج رمزارز موضوعی متغیر است زیرا با نوسانات در قیمت جهانی رمزارز و سیاست‌های اتخاذی ازسوی کشورها، میزان مشارکت در استخراج رمزارز بیتکوین نیز تغییر می‌کند. شکل زیر سهم ایران از هش جهانی شبکه بیتکوین را نشان می‌دهد.
حداکثر سهم ایران از بازار جهانی رمز ارزها ۵ درصد است
سهم ایران از استخراج رمزارزها نیز در طی دو سال از ۲ درصد در مهر ۱۳۹۸ به ۳ درصد در مرداد ۱۴۰۰ رسید. حداکثر سهم ایران از بازار جهانی طبق تخمین مرکز وابسته به دانشگاه کمبریج ۵ درصد بوده است. نکته قابل‌توجه این است که در فصل تابستان سال ۱۴۰۰ که طبق دستور ریاست‌جمهور وقت استخراج رمزارز ممنوع بود سهم ایران از بازار جهانی استخراج ۱ درصد افزایش داشته است. در نتیجه میزان سهم ایران از بازار جهانی استخراج رمزارز گویای میزان مصرف برق بیتکوین در ایران نیست و برای تخمین مصرف برق استخراج رمزارز بیتکوین باید میزان توان رایانشی که از ایران به این شبکه عرضه شده است را سنجید. شکل زیر نرخ هش مطلق ایران را نشان می‌دهد.
کمتر از ۱۰ درصد از کسری برق کشور به استخراج رمزارزها مربوط است
همانطور که در شکل بالا مشاهده می‌شود طبق تخمین‌های دانشگاه کمبریج، سهم ایران از بازار استخراج رمزارز بیتکوین متغیر است. اما موضوعی که اهمیت دارد این است که صدور حکم ممنوعیت استخراج رمزارز در تابستان سال ۱۴۰۰ با وجود وقوع قطعی برق و با وجود کاهش میزان استخراج مجاز نتوانسته است مانع از استخراج غیر مجاز رمزارز بیتکوین شود .
تراهَش مطلق ماهانه ایران در شبکه بیتکوین از ۹۴/۶ میلیون تراهَش در تاریخ دهم اریبهشت ۱۴۰۰ تنها به ۷۵/۳ میلیون تراهَش در دهم مرداد ۱۴۰۰ (با گذشت یک ماه و ده روز از دستور قطع برق مزارع استخراج رمزارز) رسید. یعنی بیش از نیمی از استخراج کنندگان رمزارز بدون توجه به دستور دولت و قطعی برق مشغول استخراج رمزارز بوده اند. توان مصرف برق این استخراج کنندگان در بدبینانه ترین حالت کمتر از ۸۰۰ مگاوات ساعت بوده است. درحالی که کسری تراز شبکه برق کشور بیش از ۱۰ هزار مگاوات ساعت بوده است. در بدبینانه‌ترین حالت کمتر از ۱۰ درصد از کسری برق کشور را می‌توان به استخراج رمزارز نسبت داد.
استفاده غیرمجاز از شبکه برق تحت عنوان تعرفه‌های برق کشاورزی، خانگی و صنعتی
فاصله معنادار تعرفه برق تعیین شده برای استخراج رمزارزها با تعرفه برق سایر مصارف نظیر کشاورزی، خانگی و صنعتی و همچنین ساماندهی نامناسب دستگاه‌های استخراج رمزارز موجب شده بسیاری از سرمایه‌گذاران این حوزه به استفاده غیرمجاز از شبکه برق تحت عنوان تعرفه‌های برق کشاورزی، خانگی و صنعتی روی آورند. همچنین به دلیل عدم ردیابی کلیه استخراج‌کنندگان غیرمجاز رمزارز، محدود کردن مصرف برق آنها در ساعات اوج مصرف برق نیز امکان‌پذیر نبوده و همین مسئله موجب تحمیل بار اضافی به شبکه برق شده است.
رمزارزها یکی از انواع دارایی‌های دفتر کل توزیع شده هستند. دارایی‌های دفتر کل توزیع شده برای نوآوری در همه عرصه‌های زندگی و جامعه قابلیت بالایی دارند، اما مقررات‌گذاری آنها نیازمند ظرافت و دقت همزمان فقهی، فنی و اقتصادی است. طبق محاسبات مبتنی بر گزارش‌های دانشگاه کمبریج، مصرف برق برای استخراج بیتکوین و اتریوم در بدبینانه‌ترین حالت در کشور کمتر از هزار مگاوات در تابستان سال ۱۳۹۹ بوده است.
حتی با فرض ضریب خطای ۵۰ درصد، این مقدار دو برابر شده و مصرف برق برای استخراج بیتکوین و اتریوم در کشورمان از ۲ هزار مگاوات فراتر نخواهد رفت. درنتیجه در وضعیت فعلی نمی‌توان همه کسری تراز انرژی را به استخراج رمزارزها نسبت داد. همچنین نمی‌توان ممنوعیت استخراج رمزارز را مانع از گسترش آن در کشور تلقی کرد. از این رو ضمن اتخاذ نگرشی چندبعدی با گسترش بازار فعالیت‌های سالم و مقررات‌گذاری شده به تدریج باید عرصه و فضا را برای فعالیت‌های غیرمجاز استخراج رمزارز محدودتر کرد.
منبع: گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل: ۱۸۲۳۳
انتهای پیام/ انرژی
