مسیر اقتصاد/ از مشکلات اصلی دولت کمبود نقدینگی و چگونگی سرمایه گذاری در زمینه انرژی می باشد. در چند سال اخیر مصرف برق به شدت افزایش یافته است به گونه ای که طبق برآوردهای وزارت نیرو در سال ۹۳ زیرساخت های برق کشور به ۳ میلیارد یورو سرمایه گذاری نیازمند می باشد. این امر یکی از دلایل اصلی تمایل دولت های نهم و دهم به هدفمندی یارانه ها در راستای صرفه جویی در مصرف انرژی بود.
یکی اهداف اجرای طرح هدفمندی یارانه ها افزایش بهره وری در مصرف انرژی بوده که در این زمینه فقط مصرف کاهش یافته است و در زمینه نوسازی تجهیزات، اقدامی صورت نگرفته است. متاسفانه به دلایل مختلفی مانند فرهنگی، مالی و … همواره مقاومتی از سوی مردم برای استفاده پایدار از فناوری روز مشاهده می شود که برای فرهنگ سازی در این زمینه، دولت به ابزار قدرتمندی نیاز دارد تا مردم را مایل به استفاده از این امر نماید.
هدف دیگر از اجرای این طرح حمایت از تولید داخل می باشد ولی متاسفانه درآمد حاصل از هدفمندی یارانه ها که باید صرف حمایت از تولید می شد، میان مردم توزیع شده وتورم افسار گسیخته ای را رقم زد. برای نمونه بخشی از این نقدینگی به مسکن، ارز، مواد غذایی و … وارد شد که مطلوب کشور نبود و سازوکاری برای مقابله با آن در نظر گرفته نشده بود.
درنتیجه پیشنهاد جدید باید به گونه ای باشد که هدف اصلی طرح هدفمندی یعنی بهبود بهره وری را برآورده کرده و همچنین مانع تزریق پول مازاد و یا غیر قابل کنترل دراقتصاد و نهایتا تورم شده و از تولید نیز حمایت کند.
یکی از روش های مطرح در اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه ها، یارانه کالایی می باشد که در کشور تجربه ی اجرای آن به چشم می خورد. در سال های نه چندان دور یارانه کالایی یا همان کوپن به محصولات غذایی و مصرفی تعلق می گرفت ولی این روش اشکالاتی به همراه داشت. برای نمونه کار اجرایی سنگینی برای دولت به ارمغان آورد (مانند خرید، انبارداری و توزیع و …) که به دلیل عدم کارایی بخش دولتی هزینه و زمان زیادی را هدر می داد. مثلا از روش های منسوخ و غیراقتصادی در انبار داری و توزیع استفاده می شد و یا به دلیل خریدها و واردات کلان صورت گرفته، تعادل عرضه و تقاضای بازار به هم می خورد. نکته منفی دیگر این بود که تنها برای تامین مایحتاج روزانه مردم مفید بود و افراد هدف را به خدمات دولت وابسته می کرد و به جای هدایت فضای جامعه به سوی تولید، افراد را وابسته به بار می آورد به خصوص به این دلیل که اکثر محصولات توزیع شده وارداتی بودند.
در روش یارانه کالایی که توسط دولت به اجرا در آمد تاکید بسیاری بر کالایی بودن یارانه و اجرای آن توسط دولت مشاهده می شود، حال سوال اینجاست که آیا می توان وظیفه ی اجرای این طرح را به بخش خصوصی سپرد؟ پاسخ اینجاست که می توان با پرداخت اعتبار برای مصرف در زمینه ای خاص این مشکل را برطرف نمود.
بهترین مثال برای توضیح این مسئله بن کارت های نمایشگاه کتاب می باشد که به هر شخص کارتی حاوی مبلغی یارانه داده می شود که شخص این مبلغ را تنها می تواند صرف خرید کتاب از نمایشگاه نماید. می توان در زمینه هدفمندی یارانه ها با اهداء این نوع کارت های اعتباری به هر فرد، برای خرید تجهیزاتی که برای بهبود بهره وری ضروری می باشد قدرت انتخاب داد و از دخالت های دولت در اجرای طرح که سبب هدر رفت هزینه و نیروی انسانی می شود جلوگیری به عمل آورد.
امروزه بشر به دستاوردهای جدیدی درفناوری های تولید انرژی رسیده است که می توان به ژنراتورهای CHP، سلول خورشیدی و … اشاره کرد که ویژگی مشترک تمام این فناوری ها بهره وری بسیار بالا، هزینه راه اندازی به نسبت پایین وکوچک بودن مقیاس آن ها می باشد به طوری که می توان در هر ساختمان مورد استفاده قرار گیرد. پس می توان به شخص اعتباری برای خرید تجهیزات تولید انرژی پرداخت تا خود شخص اقدام به خرید ونصب اینگونه تجهیزات کند.
توجیه اقتصادی طرح
۱- طبق اصل ۴۴ قانون اساسی، نیروگاهها باید به بخش خصوصی سپرده شود ولی خصوصی سازی اصلی و مورد نظر رهبر انقلاب، گره زدن سیاست های نظام با منافع آحاد مردم و سپردن اقتصاد به دست مردم می باشد که استفاده از موتورهای CHP یکی از بهترین راهها برای اجرای آن در حوزه ی انرژی است چرا که تولید انرژی بردوش خود مردم افتاده و دیگر نیازی به وزارت نیرو برای صرف هزینه های کلان و برنامه ریزی های دقیق نیست و برخلاف خصوصی سازی که نیروگاه به تملک گروهی از افراد ثروتمند درآمده و گروهی خاص از آن بهره می برند، منافع آن به آحاد مردم ایران می رسد.
۲- خرید این تجهیزات به وسیله کارت های اعتباری خاص این امکان را به دولت می دهد تا مردم از شرکت های خاصی خرید کرده و همچنین به شرکت های خارجی اجازه فروش محصولات داده نشود که این خود باعث رونق تولید داخل می شود. این اعتبارات به دولت ابزاری بسیار قدرتمند برای کنترل شرکت ها را خواهد داد. برای نمونه اگر شرکتی استاندارد های مربوطه را رعایت ننمود یا اقدام به گرانفروشی نمود، دولت براحتی می تواند با ندادن بخشی از طلب وی، شرکت مورد نظر را جریمه نماید.
۳- وزارت نیرو هر ساله هزینه بسیاری صرف نگهداری خطوط انتقال برق می نماید که با اجرای این طرح خطوط انتقال برق کاملا برچیده شده و فقط خطوط اصلی برای صادرات برق باقی می ماند. البته این امکان نیز وجود دارد که شبکه سراسری برق باقی مانده و با استفاده از یک کنتور دوطرفه نیز حساب برق مشترک محاسبه شود یعنی هم برق مصرفی که از شبکه گرفته شده محاسبه شود و هم برقی که توسط موتور به شبکه فرستاده میشود مورد محاسبه قرار گیرد که البته این طرح پیچیدگی فنی بسیاری دارد و امکان اول به صرفه تر می باشد.
۴- بازدهی یک نیروگاه حداکثر ۴۰٪ می باشد در حالی که بازدهی موتورهای CHP در حدود۹۰٪ می باشد و همچنین هزینه نسبی نگهداری و… بسیار پایین تری را دارا می باشد.
۵- اجرای این طرح به هیچ وجه اثرات تورمی نداشته و همچنین باعث رونق تولید شده و باعث افزایش بهره وری انرژی نیز می شود.
۶- با اجرای این طرح مصرف گازوییل در نیروگاهها به صفر رسیده و همچنین مصرف گاز افزایش چندانی نخواهد داشت.
۷- با فرا رسیدن زمستان در کشور، مصرف گاز به اوج رسیده و در تابستان مصرف کاهش می یابد. این امر روی تولید گاز اثر منفی دارد درحالیکه با اجرای این طرح مصرف گاز در کشور یکنواخت شده زیرا این موتور ها به دلیل راندمان بالا در زمستان مصرف گاز را پایین آورده و در تابستان برای تامین برق مورد استفاده قرار می گیرد که تقریبا همان مصرف در زمستان را خواهد داشت.
۸- در قسمت اول طرح هدفمندی بخشی از درآمد های هدفمندی صرف حمایت از صنعت می شد که متاسفانه محقق نشد ولی در این طرح تمام درآمدهای حاصل از هدفمندی صرف ایجاد بازارهای جدید و درنهایت حمایت از تولید خواهد شد.
توجیه فنی طرح
۱- موتورهای CHP پیچیدگی های فنی بسیار کمتری نسبت به نیروگاهها داشته و تحریم ها هیچ اثری برآن ندارد چون تمام قطعات قابلیت تولید در داخل کشور را دارا می باشند.
۲- اکثر نیروگاههای موجود از نوع سیکل بخار هستند که اصولا این نیروگاهها برای پیک مصرف مناسب نبوده و باید همیشه در شبکه سراسری مازاد تولید وجود داشته باشد تا شبکه دچار افت جریان نشود. این موضوع باعث هدر رفتن انرژی زیادی می شود و همچنین در شب ها قابلیت خاموش شدن نداشته که همین امر هم انرژی زیادی را هدر می دهد در حالی که موتورهای CHP قابلیت خاموش شدن خواهند داشت و لذا راندمان انرژی را بسیار افزایش خواهد داد.
۳- با توجه به منابع عظیم گاز در کشور و مشکلاتی از قبیل عدم امکان ذخیره سازی گاز در میادین غیر مشترک، مزیت نسبی حال و حاضر کشور در مصرف گاز می باشد که با اجرای این طرح از مصرف گازوییل کاسته شده و مصرف گاز نیز افزایش چندانی نخواهد داشت.
۴- بسیاری از قطعات موتورهای CHPرا می توان توسط شرکت های قطعه سازی خودرو تولید کرد که از ظرفیت های بلا استفاده این شرکت ها نیز استفاده خواهد شد.
