مسیر اقتصاد/ ذیل برنامه کمکی مدیریت بخش انرژی (ESMAP) وابسته به بانک جهانی، چارچوب ارزیابی اصلاح یارانه‌های انرژی (ESRAF) ارائه شده است. این چارچوب شامل سلسله یادداشت‌هایی درباره مفهوم یارانه انرژی، طریقه محاسبه و کمی‌سازی یارانه و روش‌های اصلاح آن و اثرات این اصلاح بر بخش های مختلف است که با هدف ارائه راهنمایی‌ها و نکات پیشنهادی در این زمینه منتشر شده است.
در یکی از یادداشت‌های بانک جهانی در چارچوب ESRAF با عنوان «شناسایی و کمی‌سازی یارانه‌های انرژی» مفهوم یارانه انرژی و سازوکارهای ایجاد آن بررسی می‌شود.
یارانه یک اقدام سیاستی عامدانه است
بر اساس تعریف این یادداشت، یارانه یک اقدام سیاستی عامدانه توسط دولت است که به طور خاص برق، سوخت یا گرمایش منطقه‌ای را هدف قرار می‌دهد. این تعریف شامل عباراتی است که شمولیت تعریف یارانه‌ها را محدود می‌کند، به عبارت دیگر، مصادیق خاصی را از تعریف یارانه حذف می‌کند.
اول اینکه تعریف یارانه در این نوشتار محدود به اقدام دولت است نه «عدم اقدام»، به همین دلیل، مشوق های مالی ارائه شده توسط بنگاه‌ها به عنوان راهکارهای بازاریابی، مانند فروش سیلندرهای LPG همراه با زیان (با هدف جذب مشتریان جدید)، یارانه محسوب نمی‌شود، مگر اینکه این تصمیمات باعث خسارات مالی زیادی شود و دولت برای کمک به این بنگاه‌ها وارد عمل گردد.
دوم، اغلب دولت‌ها بدون اینکه در اسناد سیاستی خود بیان کنند، یارانه‌ها را با «اقناع اخلاقی» شرکت‌های انرژی دولتی برای پایین نگه‌داشتن قیمت‌ها و دیگر ابزارهایی که اقدامات عمدی هدفمند مربوط به انرژی نیستند، اعمال می‌کنند و این یک سیاست عامدانه تلقی نمی‌شود.
سوم، مشخص بودن هدف گذاری به این معنی است که تنها سیاست و اقدام درمورد حامل‌های انرژی (برق، سوخت و گرمایش منطقه‌ای) می‌تواند «یارانه انرژی» تلقی شود و سیاستی مانند کاهش نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌ها یا نرخ مالیات بر مصرف عمومی که بر کل اقتصاد تأثیر می‌گذارد، یارانه انرژی در نظر گرفته نمی‌شود.
انواع سازوکارهای ایجاد و تخصیص یارانه انرژی
در این یادداشت، حالت‌های اصلی ایجاد و تخصیص یارانه انرژی به صورت زیر دسته‌بندی شده است:
۱. انتقال مستقیم وجوه دولتی
- انتقال مستقیم وجوه به تولیدکنندگان انرژی (اعم از انتقالات داخل یا خارج از بودجه).
- انتقال وجوه نقدی به مصرف کنندگان که در آن میزان انتقال، به طور مستقیم با مصرف انرژی مرتبط است.
۲. انتقال وجوه بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان با دخالت دولت
کنترل قیمت انرژی توسط دولت:
- تعیین قیمت یا اعمال محدودیت بر قیمت توسط دولت؛ تنظیم مستقیم قیمت‌ها یا سقف و کف آن‌ها در هر نقطه از زنجیره تامین برای کاهش هزینه‌ها برای تولیدکنندگان یا مصرف‌کنندگان، یا افزایش قیمت‌های پرداختی به تولیدکنندگان.
- تاثیر اقدامات مربوط به واردات یا صادرات بر قیمت‌های داخلی؛ عوارض واردات یا محدودیت‌هایی که قیمت داخلی دریافتی تولیدکنندگان و پرداختی مصرف کنندگان را افزایش می‌دهد. عوارض صادراتی یا محدودیت‌هایی که قیمت داخلی دریافتی تولیدکنندگان و پرداختی مصرف‌کنندگان را کاهش می‌دهد.
دستور خرید یا عرضه:
- شرط خرید؛ نیاز به خرید نوع خاصی از انرژی، با اینکه انتخاب های دیگر از نظر مالی جذاب‌تر هستند.
- تعهد عرضه داخلی؛ فروش مورد نیاز یک سوخت در بازار داخلی، معمولاً زمانی که قیمت‌های داخلی به طور مصنوعی در مقایسه با بازارهای صادراتی یا جایگزین‌ها پایین نگه داشته می‌شود.
۳. درآمد از دست رفته دولت
- مخارج مالیاتی؛ کاهش مالیات بر درآمد یک پالایشگاه یا یک نیروگاه تولید برق جدید، تفاوت در مالیات غیر مستقیم بین بنزین و اتانول زیستی یا بین گازوئیل نفتی و بیودیزل، معافیت مالیات کربن برای صنایع انرژی بر، مالیات بر واردات سیلندرهای گاز مایع.
- سایر درآمدهای مالی؛ پرداخت‌های مالی غیرمالیاتی در بالادست نفت و گاز به صورت تفاوت در نرخ‌هایی که نمی‌توان آن‌ها را در هزینه‌ها یا سودآوری ردیابی کرد.
۴. عرضه زیرقیمت کالاها و خدمات
- نهاده‌های یارانه‌ای؛ یارانه برای نهاده‌های با حجم زیاد به تامین کنندگان انرژی، مانند تخفیف قابل توجه قیمت نفت خام فروخته شده به یک پالایشگاه داخلی یا تخصیص گازوئیل، نفت کوره و گاز طبیعی یارانه‌ای یا رایگان به شرکت های تولید برق.
- وام و اعتبار؛ ضمانت‌های وام، ارائه وام‌های زیر نرخ بازار، و کمک‌های بلاعوض برای تولید و عرضه انرژی.
- کالاها و خدمات ارائه شده توسط دولت؛ کاهش قیمت دسترسی به زمین و سایر کالاها و خدمات.
تداوم اعطای یارانه حتی با وجود بازار انرژی بالغ
لذا بر اساس نظر این یادداشت، مواردی مانند سرقت انرژی، عدم پرداخت صورتحساب توسط مصرف‌کنندگان با رشوه دادن به کارکنان شرکت‌ها، عدم صدور صورتحساب یا نرخ پایین وصول صورتحساب و قاچاق سوخت که نتیجه مستقیم یک اقدام سیاستی عامدانه دولت نیستند، یارانه تلقی نمی‌شوند.
همچنین در این یادداشت تصریح شده با اینکه معمولا اثرات اقتصادی یارانه‌ها منفی است، اما گاهی حتی در کشورهایی که بازارهای انرژی بالغ دارند، اعطای یارانه‌های انرژی بر مبنای برخورداری همه مردم از امکانات اولیه یا با هدف پیشرفت فناوری تداوم دارد. برای نمونه می‌توان به یارانه برای گرمایش فقرا در اروپا و آمریکای شمالی و یارانه برای ارتقای مراحل اولیه توسعه فناوری‌هایی مانند جذب و ذخیره کربن یا توسعه اولیه منابع جدید انرژی، اشاره کرد.
پینوشت:
انتهای پیام/ انرژی
