به گزارش مسیر اقتصاد پروژه های اولویت دار شورای عالی مناطق آزاد که در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به تصویب رسیده به شرح زیر است:
نقد و بررسی پروژه های اقتصاد مقاومتی و عملکرد دستگاه در این زمینه
در ادامه به بررسی ۳ پروژه اقتصاد مقاومتی شورای عالی مناطق آزاد پرداخته شده و وضعیت عملکرد این دستگاه در اجرای آن مورد بررسی و بازبینی قرار می گیرد.
۱- ایجاد مراکز ارتقاء و انتقال فن آوری پیشرفته در مناطق آزاد
طبق اظهارنظر مرکز پژوهش های مجلس، اهداف اصلی ایجاد مناطق آزاد جذب سرمایه‌گذاری خارجی، صادرات کالا، انتقال فناوری‌های نوین و ایجاد اشتغال مولد است. لذا پروژه یاد شده در راستای اهداف ایجاد مناطق آزاد و همچنین سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی است و در صورت تحقق، می‌تواند بخشی از مشکلات اشتغال و تولید در این مناطق را مرتفع کند.
در این پروژه، تأمین منابع مالی به عهده دستگاه مجری گذاشته شده است؛ با این حال با توجه به کمبود زیرساختها در مناطق آزاد، ساز و کار دقیق تأمین مالی پروژه‌های مذکور توسط دستگاه مجری مشخص نشده است.
در واقع می توان گفت که ایجاد این مراکز، نیاز به تدوین برنامه مدون جهت حمایت از تولید دارد و سازمان‌های این مناطق دچار مشکلاتی از قبیل عدم تکمیل زیرساختهای مورد نیاز واحدهای تولیدی در برخی از مناطق، عدم مدیریت یکپارچه در محدوده مناطق، عدم محصورسازی کامل محدوده، ناکارایی در سازمان‌های مناطق آزاد، نداشتن استراتژی بلندمدت و … هستند. بنابراین ضمن تمرکز بر اهداف اصلی مناطق آزاد، توسعه زیرساختهای این مناطق جهت استقرار واحدهای تولید و رفع مشکلات مناطق آزاد نیز باید مورد توجه قرار گیرد؛ در غیر این‌صورت موارد ذکر شده در مصوبه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی قابل تحقق نخواهد بود.
مهدی بازارگان معاون تولید، صادرات و فناوری مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور شهریورماه سال جاری در این زمینه بیان کرده است که اقدام های موثری در مناطق آزاد کشور صورت گرفته و پروژه های تحقیقاتی نتیجه بخشی در دست انجام است. به طور نمونه در منطقه آزاد کیش، پروژه همانندسازی بافت، در منطقه آزاد قشم پروژه زیست-فناوری، در منطقه آزاد انزلی استفاده از دانش نانوتکنولوژی، در منطقه آزاد ماکو تجزیه پذیر شدن مواد پلاستیکی، در منطقه آزاد ارس تکنولوژی های نوین کشاورزی و در منطقه آزاد چابهار پروژه آبزی پروری به روش نوین در دست انجام است که عملیاتی شدن همه این موارد، ارتقا و انتقال تکنولوژی را در این مناطق محقق می کند.
وی همچنین بیان نموده است که انتقال تکنولوژی معمولا با سرمایه گذاری انجام می شود اما فعلا در این زمینه اتفاقی نیفتاده است و تا آنجایی که به برنامه های سه گانه ابلاغی اقتصاد مقاومتی در سال ۱۳۹۵ معطوف می شود، امیدواریم بتوانیم برنامه های ابلاغی را با موفقیت به نتیجه برسانیم.
در این گزارش، به مواردی از پروژه های تحقیقاتی اشاره شده است که جدای از بررسی جزئیات، مناسب به نظر می رسد و اجرای آن، اهداف مدنظر در پروژه های اقتصاد مقاومتی این دستگاه را محقق خواهد کرد؛ با این وجود به دلیل نبود گزارشات مستدل تر، نمی توان اظهارنظر و قضاوت دقیق تری در این زمینه انجام داد.
۲- ۳۰ درصد افزایش میزان صادرات مجدد در مناطق آزاد
این پروژه در راستای اهداف مناطق آزاد و همچنین سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بوده و در صورت تحقق منجر به بهبود وضعیت این مناطق و آثار مثبت آن بر اقتصاد کشور خواهد شد.
بر اساس آمارهای ارائه شده توسط مسئولین، در سال جاری مجموع صادرات مناطق آزاد و همچنین مناطق ویژه اقتصادی کشور رشد داشته است؛ اما درمورد صادرات مجدد که بیشتر مختص مناطق آزاد می شود، آمار مشخصی ارائه نشده است.
۳- ۳۰ درصد افزایش صادرات از طریق ترانزیت در مناطق آزاد
طبق اظهارنظر مرکز پژوهش های مجلس، این پروژه جزو اهداف فرعی مناطق آزاد محسوب می شود، لذا نمی توان گفت نقش اساسی در رفع چالش های حوزه صادرات ایفا خواهد کرد.
با این حال آمارهای ارائه شده در زمینه صادرات از مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی نیز به صورت تفکیک شده وجود ندارد و هرچند که آمارها رشد کل صادرات از این مناطق را نشان می دهند، اما در مورد صادرات ترانزیتی از این مناطق، نمی توان اظهار نظر قطعی کرد.
جمع بندی:
افزایش کیفیت مناطق آزاد موجود با استفاده از اجرای پروژه های اقتصاد مقاومتی و تحقق سیاست های کلی آن، بر افزایش کمیت این مناطق ارجحیت دارد. در واقع تا زمانی که مناطق آزاد موجود نتوانسته اند به الگویی دست یابند که بر اساس آن انتقال فناوری های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالاها و خدمات و تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج طبق سیاست های اقتصاد مقاومتی محقق شود، نباید الگوی موجود را توسعه کمی داد.
با توجه به گزارش های محدود موجود از عملکرد شورای عالی مناطق آزاد، در صورتی که این مهم در اجرای پروژه های اقتصاد مقاومتی در نظر گرفته شود، شاهد بهبود وضعیت مناطق آزاد خواهیم بود. با این وجود، از آنجا که این شورا در پی گسترش کمّی مناطق نیز هست و این را با جدیت دنبال می کند، ممکن است در تحقق اهداف فوق چالش ایجاد شود. همچنین که گزارش مشخصی از وضعیت اجرای این پروژه ها توسط این شورا ارائه نشده است.
منابع
۱- گزارش مرکز پژوهش های مجلس: شماره ۱۵۱۹۵
۲- خبرگزاری ایرنا، کدخبر ۸۲۲۰۰۹۶۸
۳- خبرگزاری شبستان، کد خبر ۵۹۶۷۴۳
۴- شبکه اطلاع رسانی نفت و گاز (شانا)، کدخبر ۲۷۴۷۱۸
پینوشت:
این گزارش توسط شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی تهیه شده و در کتابچه سومین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی منتشر شده است.
