به گزارش مسیر اقتصاد منبع درآمد دولت امارات متحده عربی را نمیتوان ناشی از یک تجارت ارزش آفرین دانست. امارات ذخایر نفتی بیشتری از همسایگان خود ندارد ولی توسعه آن در صنعت املاک و مستغلات موجب ثروتمند شدن این کشور شده است. امارات با ساخت مراکز تجاری و درآمدزا، بخش قابل توجهی از زمین‌های بی‌ثمر از شن و ماسه را به ثروت تبدیل میکند و پیوسته با جذب سرمایه‌گذاران بیشتر شهرها را در بیابان توسعه میدهد.
تعداد زیادی از کشورهای غرب آسیا به دنبال استفاده از مدل دبی در خلق ثروت از زمین به جای منابع طبیعی هستند؛ کشورهایی مانند عربستان سعودی که به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود است و یا مصر که هیچگاه مانند دیگر کشورهای غرب آسیا نفتی برای تولید ثروت نداشته است.
مدل خلق ثروت امارات متحده عربی چیست؟
توسعه دبی در طی ۴۰ سال گذشته حجم غیرقابل تصوری از ثروت را ایجاد کرده است و دبی از جامعه نسبتاً کوچکی از تاجران که در اطراف یک کانال حمل و نقل گرد آمده بودند به یک مرکز مالی و مسافرتی بین المللی تبدیل شده که اقتصاد ۱۰۰ میلیارد دلاری آن میلیون‌ها کارگر را در خود جای داده است. بر خلاف تصور عمومی، ثروت دبی ناشی از ذخایر عظیم نفت و گاز نبوده و در واقعیت توسعه زمین به واسطه ایجاد زیرساخت‌های مطلوب و توسعه شهری منبع اصلی ثروت آن است و این موضوع را میتوان در حجم معاملات ملکی آن که در سال گذشته از ۸۰ میلیارد دلار فراتر رفت مشاهده نمود.
پس از عملکرد قابل توجه دبی، توجه ابوظبی نیز به این مسیر توسعه جلب شد به گونه‌ای که ابوظبی درحالی که در سال ۱۹۶۱ میلادی اولین جاده آسفالت خود را ساخت، با هدف تنوع بخشیدن به اقتصاد محلی در اوایل سال ۲۰۰۰ میلادی اقدام به گسترش شهرهای خود به مناطق جدید برای توسعه املاک مسکونی و تجاری نمود.
کشورهای غرب آسیا به دنبال توسعه منطقه‌ای
عربستان سعودی نیز در تلاش است تا از زمین خلق ثروت نماید و بیشتر توجه طرح‌های تحول اقتصادی خود را بر شهر نئوم متمرکز کرده است؛ شهری فوق مدرن در سواحل دریای سرخ که نزدیک مصر و اردن واقع شده است. این شهر تنها طرح توسعه زمین عربستان سعودی نیست اما میتوان آنرا بلندپروازانه‌ترینِ این قبیل طرح‌ها دانست که در نظر دارد با سرمایه‌گذاری صدها میلیارد دلاری شهری هوشمند و مدرن ایجاد کند که حتی قوانین آن کاملا متفاوت با دیگر نقاط کشور است.
کشور مصر نیز یکی از غیرقابل انتظارترین کشورهایی است که در نظر دارد از توسعه زمین برای خلق ثروت استفاده کند. مصر تلاش زیادی برای گسترش شهرها به سمت بیابان‌های خالی از جمعیت در شرق و غرب که ۹۳ درصد از خشکی‌هایش را شامل می‌شود انجام میدهد. مصر در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد ۱۴ شهر جدید از جمله یک مرکز سرمایه‌گذاری در اعماق صحرا با سرمایه‌گذاری اولیه ۲۵ میلیارد دلار است.
در نگاه اول سرمایه‌گذاری ۲۵ میلیارد دلاری برای یک شهر شاید قابل توجه نباشد، اما مصر ابتکارات دیگری مانند توسعه مونوریل مسافربری، راه آهن سریع السیری که دریای سرخ و سواحل مدیترانه را به هم متصل میکند، بزرگراه‌ها، پل‌ها و دیگر زیرساخت‌ها نیز دارد که تصویر معنادار کلی را شکل می‌دهند.
دولت مصر معتقد است که این کشور در حال حاضر نیز ثروت عظیمی از طریق توسعه املاک و مستغلات ایجاد کرده است. شهرهای اقماری توسعه داده شده در شرق و غرب قاهره مانند شهرهای «ششم اکتبر» و «شهرک پنجم» میلیون‌ها نفر را از هسته مرکز قاهره دور کرده و منجر به ایجاد ارزش در زمین‌های خالی و بایر شده است. در حالی که این تحولات ده‌ها سال طول کشیده، دولت اکنون امیدوار است تا بتواند با توسعه زیرساخت‌های مناسب، اقتصادی ایجاد کند که پاسخگوی اشتغال سالانه بیش از یک میلیون جوان باشد.
توسعه زیرساخت‌ها به برنامه‌ریزی کلان نیاز دارد
در حال حاضر چالش‌هایی در برابر همه‌ی این طرح‌ها وجود دارد که از جمله آنها میتوان نیاز به سرمایه انسانی و نظارت مناسب را اشاره نمود. اما دشوارترین چالش، تعیین زمان مناسب است. دبی که به عنوان نمونه موفق مدل توسعه زمین شناخته می‌شود نیز شکست‌هایی را در این مسیر تجربه کرده است که مهمترین آنها بحران مالی سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۰۹ میلادی بود. این بحران موجب شد که ابوظبی به دبی کمک مالی کند که در نتیجه آن برج نمادین دبی به نام حاکم ابوظبی «برج خلیفه» نامگذاری گردید و ساختمانی که پیش بینی میشد نماد استقلال منحصربه‌فرد دبی باشد، تبدیل به نمادی برای یکپارچگی امارات شد. عربستان نیز در این طرح‌ها عقب‌نشینی‌هایی را داشته است مانند وقفه‌ی ایجاد شده پس از حواشی قتل جمال خاشقچی که پس از آن همه‌گیری کرونا نیز به این وقفه دامن زد.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که قاهره با سرمایه‌گذاری عظیم بر روی زیرساخت‌ها، دست به ریسک زده است؛ زیرا جنگ در اوکراین، رکود گسترده اقتصاد جهانی، افزایش قیمت کالاها و افزایش ریسک پذیری در میان سرمایه‌گذاران جهانی، فضای مالی متفاوتی را به نسبت آنچه مقامات مصری انتظار داشتند، ایجاد کرده است. کشورهایی مانند امارات متحده عربی و عربستان توان مالی بسیار بیشتری در قیاس با مصر دارند که این موضوع به آنها این امکان را میدهد تا از شرایط دشوار اقتصاد جهانی که در حال حاضر حاکم است عبور کنند؛ اما نبود توان مالی قابل توجه در مصر منجر به غیرقابل پیش‌بینی شدن سرنوشت پرجمعیت‌ترین کشور جهان عرب شده است.
منبع: مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی «CSIS»
انتهای پیام/مسکن
