مسیر اقتصاد/ یکی از مواردی که در ماه های اخیر به طور جدی درخصوص بهبود بازار ارز نقش داشته، تلاش دولت و به طور خاص بانک مرکزی برای بازگشت ارز حاصل از صادرات کالا به داخل کشور بوده است؛ این اقدام با تقویت طرف عرضه ارز، در تعادل بخشی به بازار ارز نقشی مهم داشته است.
تفاوت فرار سرمایه و تجارت ریالی چیست؟
به طور کلی صادرات هنگامی موضوعیت دارد که ارز و یا به عبارت دقیق تر، «قدرت خرید» حاصل از آن به اقتصاد کشور برگشت داده شود؛ در غیر این صورت بنا به ادبیات تجارت خارجی، به میزان عدم بازگشت قدرت خریدِ کالای صادراتی به هر شکل، «فرار سرمایه با نقاب صادرات» صورت گرفته است.
«بازگشت ارز معادل محصول صادر شده»، «واردات کالا به میزان ارزش کالای صادر شده» و «خرید خدمت از محل صادرات کالا»، از جمله راهکارهایی است که در عمل به معنی منتفع شدن کشور از قدرت خرید ناشی از صادرات کالا است و صادرات را از فرار سرمایه متمایز می‌کند.
«تجارت ریالی» به معنی «فرار سرمایه» نیست
تأکید بانک مرکزی بر کامل بودن چرخه «تولید، صادرات و بازگشت قدرت خرید حاصل از آن»، با هدف فراهم شدن امکان تداوم چرخه تولید و صادرات، به درستی صورت گرفته است. اما نکته‌ای که در این میان قابل توجه است، اینکه حتما لازم نیست ارزی همچون دلار آمریکا در این چرخه نقش آفرینی نماید؛ بلکه این امکان وجود دارد که تأمین مالی لازم برای شروع فرآیند تولید، صادرات و بازگشت قدرت خرید حاصل از آن به داخل کشور، به کلی به صورت «ریالی» انجام شود.
چراکه آنچه در مسئله صادرات اهمیت دارد و آن را از «فرار سرمایه» متمایز می‌کند، کامل بودن چرخه تولید تا بازگشت قدرت خرید آن است و استفاده از دلار و یا یورو و یا هر ارز دیگری مانند ریال در این چرخه، موضوعیتی ندارد.
پذیرش ریال در کشورهای هدف، امتیاز ایران در توسعه «تجارت ریالی»
زمانی که در کشوری دیگر مانند عراق، ریال ایران به رسمت شناخته شود و به طور مثال گردشگران و زائران ایرانی که به این کشور سفر می‌کنند، بتوانند با ریال در این کشور به خرید کالا و خدمت بپردازند، این مسئله یک امتیاز برای ایران محسوب می‌شود و می‌تواند در توسعه تجارت ریالی مورد استفاده قرار بگیرد.
به این ترتیب با خروج ریال از کشور، به واسطه خرید ریالی گردشگران ایرانی در کشوری همچون عراق، در عمل قدرت خرید به صورت «ریالی» از ایران خارج می‌شود و در اختیار مردم عراق قرار می‌گیرد. در ادامه این امکان فراهم خواهد بود که صادرکنندگان ایرانی نیز در ازای بهای کالای صادراتی به عراق، ریالی که پیش از این از کشور خارج شده را دریافت نمایند.
تجارت ریالی راهکاری کاربردی در شرایط تحریم دلاری
در شرایط عادی واردکنندگان ایرانی در زمان واردات کالا، دلار یا یورو و یا هر ارز خارجی دیگری را می‌پردازند و صادرکنندگان ایرانی نیز موظف هستند در ازای صادرات، بهای آن را به شکل ارزی به کشور بازگردانند. اما در حالت «تجارت ریالی»، پول ملی جایگزین ارز خارجی در تجارت می‌شود. در واقع گرچه صادرکنندگان ایرانی در ازای صادرات خود، ریال دریافت می‌کنند، اما در مقابل واردکنندگان نیز برای واردات ریال پرداخته‌اند و در عمل فرار سرمایه رخ نداده و قدرت خرید حاصل از صادرات به کشور بازگشت داده شده است.
به طور خاص در شرایط تحریمی فعلی که ارتباط بانک‌های ایرانی با شبکه تجارت دلاری و یورویی برقرار نیست استفاده از ریال می‌تواند دست کم بخشی از چرخه تجارت ایران با کشورهای منطقه را تأمین مالی نماید. با این نگاه «تجارت ریالی» نه تنها امکان پذیر است، بلکه مزایای متعددی برای کشور به همراه دارد.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
