مسیر اقتصاد/ درک و تحلیل میزان سهم هر پایه مالیاتی از کل شکاف مالیاتی، رهیافت‌های مناسبی از نظر سیاستی (علمی) نسبت به رقم اسمی (حجم ریالی) شکاف به دست می‌دهد. بر اساس برآوردها، شکاف مالیاتی مربوط به پایه مالیات بر درآمد مشاغل بیشترین سهم از کل شکاف مالیاتی را در بر می‌گیرد.
سهم ۴ درصدی مالیات بر درآمد مشاغل از کل درآمدهای مالیاتی
کلیه افراد حقیقی مانند کسبه، اصناف، پیشه‌وران، صاحبان کارخانه، کارگاه های تولیدی و سایر افرادی که در قالب اشخاص حقیقی مشغول به کار و کسب و فعالیت اقتصادی هستند بعد از کسر معافیت هزینه و استهلاک مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می شوند.
آمارها نشان می‌دهد که سهم مالیات بر درآمد مشاغل از مجموع درآمد مالیاتی از ۳.۹ درصد در سال ۱۳۹۰ به ۵.۱ درصد در سال ۱۳۹۹ رسیده است. اگر چه رقم اسمی درآمد مالیاتی این بخش در این سال‌ها افزایش یافته اما سهم این مالیات از کل درآمدهای مالیاتی افزایش چندانی نداشته و به طور میانگین ۴ درصد بوده است.
همچنین رشد سالانه درآمد مالیاتی بخش مشاغل در دهه اخیر به طور متوسط ۲۷ درصد بوده است که اگر اثر تورم از درآمدهای مالیاتی حذف شود و درآمدهای مالیاتی به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ محاسبه و تعدیل شوند، رشد متوسط سالیانه درآمدهای مالیات بر درآمد مشاغل ۴.۷ درصد خواهد بود.
طی ۱۰ سال اخیر کارمندان و حقوق‌بگیران بیش از ۲ برابر مشاغل مالیات داده اند
مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی در ایران شامل مالیات بر درآمد حقوق کارکنان بخش عمومی، حقوق کارکنان بخش خصوصی، درآمد مشاغل، مستغلات و درآمد متفرقه است. مالیات بر حقوق بخش مهمی از پایه مالیات بر درآمد است که در مقایسه با مشاغل همیشه مالیات بیشتری پرداخت کرده است و طی دهه اخیر به طور متوسط بیش از ۲ برابر مشاغل مالیات پرداخت کرده است.
بیش از ۵۹ درصد از شکاف مالیاتی مربوط به مشاغل است
مشاغل و اصناف کشور علاوه بر اینکه سهم قابل توجه ۲۰ درصدی از تولید ناخالص داخلی کشور را ایجاد می کنند[۱]، در بین اشخاص مشمول مالیات، دارای بیشترین تعداد مودیان و پرونده های مالیاتی هستند.[۲] بررسی نمودارها و آمارهای مربوط به میزان مالیات پرداختی مشاغل و حجم بالای پرونده های مالیاتی در این بخش نشانه هایی از بالا بودن درآمد مالیاتی از دست رفته یا همان شکاف مالیاتی است.
بررسی میزان شکاف مالیاتی کشور در سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد میزان شکاف مالیاتی ناشی از اشخاص حقیقی با رقم ۶۲.۴ درصد، بالاترین سهم از کل شکاف مالیاتی را شامل می‌شود که مالیات مشاغل با سهم بیش از ۵۹ درصدی از کل شکاف، اصلی‌ترین بخش آن را تشکیل می‌دهد.
لزوم تحلیل شکاف مالیاتی مشاغل
شکاف مالیاتی در بخش اشخاص حقیقی در سال ۱۳۹۹، بیش از ۸۲ هزار میلیارد تومان است که حجم آن از میزان شکاف مالیاتی پایه های مالیاتی دیگر نظیر مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی و مالیات بر مصرف بیشتر است.
مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و به ویژه مالیات بر درآمد مشاغل، نیازمند توجه جدی در مسئله شکاف مالیاتی در ایران است. تحلیل شکاف مالیاتی در این بخش می تواند اطلاعات ارزشمندی پیرامون نظام مالیاتی و افزایش کارایی آن به دنبال داشته باشد.
پینوشت:
[۱] سیداحسان حسینی، فرار مالیاتی در اتاق تاریک اقتصاد، ۱۳۹۸
[۲] حسنی، محسن و همکاران؛ «گزارش تحلیلی مالیات بر درآمد مشاغل(به تفکیک اصناف)»، معاونت پژوهش سازمان امور مالیاتی کشور، سال ۱۳۹۴
انتهای پیام/ مالیات
