مسیر اقتصاد/ شکاف مالیاتی به معنی میزان مالیاتی که بر اثر فرار مالیاتی و یا اجتناب مالیاتی از دست رفته و دولت موفق به دریافت آن نشده است، به صورت نسبتی از یک شاخص دیگر بیان می شود. به طور مثال در دنیا مرسوم است که شکاف مالیاتی را نسبتی از درآمد مالیاتی بیان می کنند. همواره وجود درصدی از فرار مالیاتی و یا اجتناب مالیاتی در پایه های مالیاتی همه کشورها امری طبیعی است، چرا که هیچ گاه نمی توان بطور کامل و به اصطلاح ۱۰۰ درصد با جرم و فساد مقابله کرد. اما این عدد در کشور ما قابل توجه بوده و لازم است کاهش یابد.
شکاف مالیاتی اشخاص حقوقی برابر با درآمد مالیاتی وصول شده
جدول زیر مقایسه حجم شکاف مالیاتی و درآمد مالیاتی بخش شرکت ها و اشخاص حقوقی را نشان می دهد. به وضوح در سال ۹۲ و ۹۳ مشاهده می شود که حجم شکاف مالیاتی (جمع فرار مالیاتی واجتناب مالیاتی) از درآمدهای مالیاتی وصول شده این بخش بیشتر است.
همچنین متوسط نسبت شکاف مالیاتی به درآمدهای مالیاتی در طول این هفت سال ۹۳ درصد است. به عبارتی در طول این ۷ سال جمعا ۲۱۹ هزار میلیارد تومان شکاف مالیاتی در شرکت ها و اشخاص حقوقی رخ داده و این درحالی است که درآمدهای مالیاتی این بخش ۲۳۶ هزار میلیارد تومان بوده است. یعنی حدودا به میزانی که درآمد در این بخش کسب شده، فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی رخ داده است.
اشخاص حقوقی چگونه قوانین مالیاتی را نادیده می گیرند؟
بخشی از فرار مالیاتی اشخاص حقوقی با فعالیت در اقتصاد زیرزمینی اتفاق می افتد. از دلایلی که می توان برای انگیزه فعالیت در بخش غیررسمی نام برد این است که اقتصاد زیرزمینی و مقابله با آن چنانچه باید، اولویت دولت مردان نبوده است و در طول این ۷ سال سیر صعودی داشته است. از طرفی کارکردن در اقتصاد زیرزمینی کم‌هزینه تر از فضای رسمی است.
مفهوم مقابل شکاف مالیاتی، تمکین مالیاتی است. یعنی مودیانی که پرداخت مالیات داشته و فرار و اجتناب مالیاتی ندارند، اصطلاحا تمکین مالیاتی کرده‌اند. الگوی رفتار تمکینی همه مؤدیان به یک شکل نیست و به طور کلی، وجود سه نوع ریسک تکمیل و تسلیم اظهارنامه، ریسک ارائه اطلاعات دقیق و سرانجام ریسک پرداخت مالیات، منشاء و علل عدم تمکین و یا فرار مالیاتی مؤدیان مالیاتی هستند.
برخی از علت های عدم تمکین در بخش اشخاص حقوقی به شرح زیر است:
- معافیت های گسترده مالیاتی به ویژه مناطق آزاد
- عدم ساماندهی کارت های بازرگانی
- مشاوران مالیاتی
- مشوقهای مالیاتی تحقیق و توسعه و شرکتهای دانش بنیان
علاوه بر اقتصاد زیرزمینی و عدم تمکین مودیان، وجود ریسک های کلان و ساختاری که مرتبط با مودیان نیست، موجب انگیزه ایجاد شکاف مالیاتی شده است. برخی از این ریسک‌ها عبارتند از:
- توان بسیار پایین سیستم در شناسایی و مدیریت ریسک گروه های پرخطر
- عدم ضمانت اجرای واقعی قوانین (بخشودگی ها)
- آموزش نا کافی نیرو های انسانی
- نبود سامانه جامع اطلاعات شخص ثالث
راهکار کاهش شکاف مالیاتی اشخاص حقوقی چیست؟
تنها زمانی می توان وضعیت نابسامان شکاف مالیاتی در بخش اشخاص حقوقی را بهبود بخشید که عزم سازمان امور مالیاتی در مالیات ستانی از این گروه قدرتمند افزایش یابد. بهترین راهکارهایی که می تواند این وضعیت را بهبود ببخشد، در قدم اول ایجاد شاخصه های ریسک و مدیریت ریسک اظهارنامه های مالیاتی است چرا که هیچ سازمان مالی، توان بررسی همه اظهارنامه هارا ندارد، پس به ناچار می بایست به سراغ گروه هایی رفت که احتمال فرار در آنان بالاتر است.
اقدام دوم تکمیل سامانه مودیان به عنوان بهترین ساز و کار برای دریافت اطلاعات از منبع، بدون نیاز به اظهارنامه است که می تواند تا حد بسیاری از فرار مالیاتی جلوگیری کند و بخش غیر رسمی اقتصاد را شفاف نماید. اما اقدام مهم تری که می بایست انجام شود، ایجاد یک سامانه اطلاعات شخص ثالث است تا بتوان با داده کاوی اطلاعات مردمی، بررسی اطلاعات ذینفعان و اطلاعات سازمانی و رسمی هزینه فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی را افزایش داد تا بدین وسیله، ریسک استفاده نکردن از سیستم های قانونی از جمله سامانه مودیان افزایش یابد.
انتهای پیام/ مالیات
