جواد معصومی مدیر عامل اسبق سازمان منطقه آزاد اروند با تاکید بر عملکرد ضعیف مناطق آزاد و عدم راهبرد مشخص در کشور در گفت و گو با مسیر اقتصاد گفت: ما وقتی از مناطق آزاد صحبت می کنیم باید دقیقا مشخص کنیم چگونه می خواهیم به توسعه تجارت و همکاری های اقتصادی از طریق مناطق کمک کنیم و این منطقه چه پتانسیلی داشته که ما این منطقه را انتخاب کرده ایم و انتظار ما از یک منطقه خاص چه باید باشد.
در هیج جای کره خاکی قانونی مشابه قانون مناطق آزاد در ایران وجود ندارد
معصومی گفت: اولین آسیب مناطق آزاد این است که اصلا تعریف مناطق آزاد در ایران اشتباه است. یعنی با مطالعه قانون شما متوجه می شوید که در هیج جای کره خاکی قانونی مشابه قانون مناطق آزاد در ایران وجود ندارد، هیچ تعریفی مطابق تعریف ما از مناطق آزاد در کشور وجود ندارد. این تعریف ما از مناطق آزاد اساسا صحیح نیست و به طور کلی تعریف منطقه آزاد این نیست. این ها یک سری استان های خودمختار کوچک هستند با تعریف و کارکرد خودش که بسیار درهم و نامنظم است. از یک طرف به صورت شرکت اداره می شود از یک طرف وظایف حاکمیتی دارد، از یک طرف وظایف اقتصادی دارد، از یک طرف وظایف اجتماعی دارد.
وی افزود: از دل این تعریف و این قانون شما نمی توانید عملکرد و کار مفیدی از این مناطق برای کشور در بیاورید. از تعریف مناطق آزاد تا مساحت مناطق آزاد، کارکرد آنها، اختیارات مدیرعامل تا شیوه درآمد زایی مناطق آزاد و معافیت هایی که برای این مناطق در نظر گرفته شده، همه این ها در انتها یک مجموعه نامتناسب بدون کارشناسی که به جایگاهی برای فرار مالیاتی، واردات بدون عوارض کالا و قاچاق کالا و هدر رفت منابع و فرصت سوزی تبدیل شده، برای کشور نتیجه دیگری نداشته است.
معافیت‌های متعدد و غیر مرتبط مناطق آزاد
مدیر عامل اسبق منطقه آزاد اروند ادامه داد: این مناطق دو سه کارکرد دارند که بدتر از قاچاق است. اولین مسئله فرار مالیاتی است. در منطقه آزاد کیش چند برج و ساختمان است که میز و اتاق اجاره می دهند به شرکت هایی که می خواهند فرار مالیاتی کنند. یکی از پر کاربرد ترین بخش های مناطق آزاد بخش اداره ثبت شرکت این مناطق است. اگر این شرکت ها در مناطق آزاد کار می کردند که مناطق دچار این مشکلات نبودند. این شرکت ها عمدتا برای فرار مالیاتی ثبت می شوند.
معضومی در ادامه گفت: برخی از معافیت های مالیاتی که ما هیچ وقت متوجه نشدیم که چرا این اتفاق افتاده، مثلا مالیات بر ارث در مناطق معاف است یا کارمندانی که در مناطق آزاد کار می کنند از دادن مالیات معاف هستند. در مناطقی که به سرزمین اصلی وصل هستند مثل اروند در دوران ما دور پالایشگاه هم خط کشیده بودند، چرا کسانی که در این پالایشگاه حقوق های خیلی خوبی هم می گیرند از دادن مالیات معاف هستند؟ اما کسی که در دیگر ادارات مثلا در شادگان در حال کارکردن است باید مالیات بدهد، فلسفه این کار چیست؟ اساسا ما در حوزه معافیت های مالیاتی مسئله را غلط فهم کرده ایم. برخی فکر می کنند معافیت مالیاتی موجب رونق اقتصادی می شود و فعالان اقتصادی در این مناطق حضور پیدا می کنند، در حالی که این گونه نیست.
ارائه خدمات و درآمدزایی مناطق آزاد باید مکمل معافیت‌ها و مشوق‌ها باشد
وی اظهار داشت: یکی از دعواهای سازمان امور مالیاتی با مناطق آزاد این است که این سازمان هنوز متوجه نشده است که چرا باید معافیت های مالیاتی در این مناطق وجود داشته باشد. مناطق آزاد از این معافیت ها بسیار سو استفاده کرده اند که این باعث شده بین سازمان امور مالیاتی و مناطق درگیری ایجاد شود؛ که مثلا چرا یک پالایشگاه باید وارد منطقه آزاد شود، جز برای این است که از دادن مالیات فرار کند؟ به همین خاطر سازمان امور مالیاتی می گوید اول بیایید اظهار کنید بعد من آن را صفر می کنم و مالیات نمی گیرم.
مدیر عامل اسبق منطقه آزاد اروند دلیل حل نشدن اختلافات این سازمان ها ماهیتی دانست و افزود: مثلا گمرک مناطق آزاد با گمرک جمهوری اسلامی رقابت دارد و نمی توان بین آن ها صلح ایجاد کرد. امور مالیاتی حق دارد که می گوید چرا نباید مالیات بدهید. داستان معافیت های مالیاتی در دیگر مناطق آزاد جهان با ما متفاوت است. در منطقه آزاد جبل علی ظاهرا معافیت مالیاتی وجود دارد. اما این ظاهر است. هر خدمتی که شما در جبل علی می گیرید از دو تا پنج برابر خدمتی است که بیرون از جبل علی می گیرید. درست است که جبل علی معافیت مالیاتی دارد اما هر خدمتی که انجام می دهد پولش را می گیرد ولی زیر ساخت دارد. جبل علی برای همان ۱۰۰۰ هکتار خود ۴۰ میلیارد دلار هزینه کرده بود.
از مناطق آزاد فعلی نمیتوان رونق شهرهای مرزی و توسعه تجارت را انتظار داشت
معصمومی در ادامه گفت: از آسیب های جدی، فرصت سوزی مناطق آزاد برای کشور است. ما اگر مناطق مناطق آزاد در کشور نداشتیم، شاید برای مناطق مرزی و تجارت با کشورهای همسایه فکرهای جدی تری می کردیم؛ اما دل بسته ایم به سیستمی که در حال فرصت سوزی است و فرصت را از ما می گیرد. پارسال ۸ هزار میلیارد تومان بودجه مناطق آزاد بوده است. اگر این پول به صورت هدفمند در تجارت مرزی ما با کشورهای همسایه صرف میشد شاید مشکلات تجاری ما قابل حل بود.
وی افزود: بحث معافیت های گمرکی که مناطق آزاد به ترخیص کارها و تجار می دهند تا بتوانند درآمد کسب کنند برای آن است که تجار به جای آن که کالا را از گمرک رسمی کشور ترخیص کنند از گمرک مناطق آزاد ترخیص کنند، این سبب یک رقابت مسمومی بین دولت و مناطق آزاد شده است و در بحث گمرک و معافیت هایی به آن ها تعلق می گیرد عدد آن در سال بسیار بزرگ است. بحث قاچاق هم یکی از این معضلات است. تقلیل مسائل مناطق آزاد به موضوع قاچاق نوعی انحراف از مسیر اصلی و کوچک کردن مسئله است.
مدیر عامل اسبق منطقه آزاد اروند در پایان گفت: ما مجبوریم یک بازبینی و یک بازتعریفی از مناطق آزاد را در دستور کار خود قرار دهیم. با تعریف و قانون قدیمی نمی توان جلو رفت. با تعریف قدیمی مناطق آزاد جز با هدر رفت منابع ما هیچ چیز دیگری نصیبمان نمی شود. خیلی بی تعارف مناطق آزاد فعلی باید در حد بنیادی بازبینی شود.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
