مسیر اقتصاد/ تامین مالی فعالیت‌های تولیدی در کشور یکی از مهمترین وظایف نظام بانکی است. اما از آنجا که بانک‌ها در اقتصاد از قدرت خلق پول برخوردارند، به طور طبیعی به این سمت تمایل دارند که تسهیلات بانکی را به اشخاص و شرکت‌های نزدیک به خود بسپارند که لزوما همراستا با منافع کل کشور نیست. از این رو بانک مرکزی برای جلوگیری از پرداخت تسهیلات بانک‌ها به افراد ذی نفع و وابسته، در سال ۸۰ آیین نامه تسهیلات و تعهدات کلان را تصویب و به بانک‌ها ابلاغ کرد.
بر اساس آخرین نسخه از آیین نامه تسهیلات و تعهدات کلان، که در مهر ماه سال ۹۲ به تصویب رسیده است، هر تسهیلاتی که حداقل معادل ۱۰ درصد مجموع سرمايه یک بانک یا موسسه اعتباری باشد، «کلان» محسوب می‌شود. به طور مثال اگر سرمایه یک بانک، ۲۱۰۰ میلیارد تومان باشد، تسهیلات بالای ۲۱۰ میلیارد تومانی این بانک، مشمول قاعده «تسهیلات کلان» می‌شود. در عین حال اگر سرمایه یک بانک دیگر، ۲۰ هزار میلیارد تومان باشد، تسهیلات بالای ۲ هزار میلیارد تومانی این بانک «کلان» محسوب می‌شود.
بانک‌ها مجازند حداکثر تا سقف ۵ برابر سرمایه خود تسهیلات کلان بدهند
بر اساس ماده ۷ آیین نامه تسهیلات و تعهدات کلان بانک‌ها، نسبت مجموع سرمايه پرداخت شده و اندوخته یک بانک یا موسسه اعتباری، به مجموع تسهيلات و تعهدات کلان آن، نبايد کمتر از ۲۰ درصد شود. به بیان دیگر هر بانک مجاز است تنها معادل ۸ برابر مجموع سرمایه خود اقدام به اعطای تسهيلات کلان نماید.
به طور مثال اگر سرمایه یک بانک ۲۱۰۰ میلیارد تومان باشد، این بانک موظف است مجموع تسهیلات کلان خود را زیر سقف ۱۶ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان حفظ کند و مابقی تسهیلات را در قالب تسهیلات کمتر از ۲۱۰ میلیارد تومان، به متقاضیان بسپارد.
تخلف ۶ برابری بانک آینده از آیین نامه تسهیلات کلان بانک مرکزی
اما به دلیل نظارت غیر مسئولانه بانک مرکزی و عدم جریمه متخلفان، بانک‌ها در حال حاضر مطابق با آیین نامه تسهیلات و تعهدات کلان عمل نمی‌کنند و عملا در پرداخت تسهیلات کلان تخلف می‌کنند. به طور خاص بانک آینده، بیشترین تخلف را در این زمینه دارد.
بر اساس صورت‌های مالی سال ۱۳۹۹ بانک آینده، که در سامانه کدال سازمان بورس قابل دسترسی است[۱]، مجموع سرمایه این بانک ۲۱۷۰ میلیارد تومان است، درحالیکه مجموع مانده تسهیلات این بانک در پایان سال ۱۳۹۹ به بیش از ۱۱۳ هزار میلیارد تومان رسیده است که بیش از ۱۱۲ هزار میلیارد تومان آن در قالب «تسهیلات کلان» پرداخت شده است. در واقع این بانک بخش بسیار اندکی از تسهیلات را در قالب خرد و کمتر از ۲۱۰ میلیارد تومان پرداخت کرده و تقریبا تمامی تسهیلات را در قالب تسهیلات کلان پرداخت کرده است.
به این ترتیب بانک آینده با سرمایه ۲۱۰۰ میلیارد تومانی، تا بیش از ۶ برابر سقف ۱۷ هزار میلیارد تومانی خود، تسهیلات کلان پرداخت کرده است.
لزوم استفاده از ظرفیت نظارت مردمی بر تسهیلات کلان بانکی
این تخلف ۱۰ برابری از سوی بانک آینده درحالی رخ داده که در طول سال‌های اخیر بانک مرکزی هیچ اقدامی برای محدود نمودن این بانک متخلف و زیان ده انجام نداده است و تا سال‌ها حتی اطلاعات تخلفات نیز از چشم مردم و تحلیلگران پنهان مانده بود.
از آنجا که بانک مرکزی به هر دلیل تاکنون برای جلوگیری از این دست تخلفات پرشمار اقدامی نکرده، لازم است از ظرفیت نظارت مردمی برای این امر بهره گرفته شود و تمامی تسهیلات کلان بانک‌ها، در زمان پرداخت در سامانه‌ای شفاف شود؛ تا دست کم فشار مردمی و رسانه‌ای بتواند به بانک مرکزی در جلوگیری از تخلفات بانک‌ها کمک کند.
انتهای پیام/ پول و بانک
