مسیر اقتصاد/ میزان درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نسبت به سال گذشته حدود ۶۲ درصد افزایش یافته و به عدد ۵۲۷ هزار میلیارد تومان رسیده است. اگر چه اگر اثر تورم حذف شود، رشد واقعی درآمدهای مالیاتی ۱۶ درصد خواهد بود.[۱] همچنین سهم مالیات از بودجه نسبت به قانون بودجه سال جاری با ۱۳ درصد افزايش به ۳۸.۴ درصد رسیده است. با این حال، مهمترین ابهامی که در مورد درآمدهای مالیاتی مطرح می‌شود، امکان یا عدم امکان تحقق آن است.
ارقام و برآوردهای کلان درآمدهای مالیاتی در بودجه ۱۴۰۱ چگونه است؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین رشد میزان درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۰، مربوط به مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی با رشد ۱۲۶ درصدی است. مالیات بر شرکت ها سهم ۲۵.۳ درصدی از کل درآمدهای مالیاتی در بودجه سال آینده دارد و این در حالی است که طبق لایحه بودجه ۱۴۰۱، قرار است نرخ مالیات اشخاص حقوقی، ۵ درصد کاهش یافته و به ۲۰ درصد برسد.
از طرفی مالیات بر ثروت که راهکار اصلی کشورهای توسعه‌یافته برای کاهش کسری بودجه در شرایط بیماری کرونا طی سال‌های اخیر بوده است، در ایران کاهش ۲۰ درصدی داشته و البته بنا بر گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، کاهش رشد واقعی ۴۲ درصدی داشته است.
همچنین یکی از مهمترین اجزای درآمدهای مالیاتی، مالیات بر ارزش افزوده است که در سال جاری بیش از ۸۸ هزار میلیارد تومان برآورد شده بود. این درحالیست که برای سال آینده ۱۴۹ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان برای مالیات بر ارزش افزوده برآورد شده که رشد ۶۹ درصدی دارد.
این افزایش در درآمدهای مالیات بر ارزش افزوده با اجرای قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده و الزام مهم‌تر آن یعنی «سامانه مودیان» امکان تحقق خواهد یافت. سامانه مودیان با ایجاد زیرساخت صدور صورتحساب الکترونیکی و تقاطع‌گیری اطلاعات با تراکنش‌های بانکی، نقش ویژه‌ای در کاهش فرار مالیاتی و اجرای صحیح قانون مالیات بر ارزش افزوده دارد.
مهمترین موارد مالیاتی بودجه ۱۴۰۱ چیست؟
علاوه بر کاهش نرخ ۵ واحد درصدی مالیات اشخاص حقوقی، موارد مهم دیگری در لایحه بودجه آمده است که به طور خلاصه در جدول زیر آورده شده است:
| بند مربوطه | موضوع مالیاتی | توضیحات |
| تبصره ۶ – بند ف | نرخ مالیات اشخاص حقوقی | کاهش از ۲۵ درصد به ۲۰ درصد |
| تبصره ۶ – بند ق – جزء ۱ | مالیات فعالیتهای مربوط به انتشارات کمک درسی | حذف معافیت کلی و ایجاد سقف معافیت تا ۲۰۰ میلیون تومان در سال |
| تبصره ۶ – بند ق – جزء ۲ | نرخ مالیات واحدهای صنفی به دلیل آسیب از کرونا | کاهش ۵ واحد درصدی نرخ مالیات برای درآمدهای سالانه کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان |
| تبصره ۶ – بند ق – جزء ۴ | مالیات موسسات کنکوری دانشگاهها | حذف معافیت مالیاتی |
| تبصره ۶ – بند ر | مالیات خودروهای لوکس | شروع از قیمت ۱.۵ میلیارد تومان با نرخ ۱ درصد تا بالای ۴.۵ میلیارد با نرخ ۴ درصد |
| تبصره ۶ – بند ش | مالیات بر ارزش افزوده مناطق آزاد و ویژه | حذف معافیت |
| تبصره ۶ – بند ث | مالیات خانه‌ها و باغ‌ویلاهای لوکس | شروع از قیمت ۱۰ میلیارد تومان با نرخ یک‌هزارم تا بالای ۶۰ میلیارد تومان با نرخ شش‌هزارم |
| تبصره ۶ – بند خ | مالیات ساخت و ساز (ماده ۷۷ ق.م.م) | مالیات مقطوع به نرخ ۲.۵ درصد ارزش روز |
| تبصره ۶ – بند ذ | مالیات علی‌الحساب (تکلیف اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل گروه اول هنگام خرید هر نوع خدمت) | الزام به کسر ۲ درصد مالیات به عنوان مالیات علی‌الحساب و تحویل به سازمان مالیات برای خدمات دریافتی بالای ۵۰۰ هزار تومان از فروشندگان خدمت |
| تبصره ۶ – بند ض | مالیات سود سپرده (بند ۲ ماده ماده ۱۴۵ ق.م.م) | حذف معافیت مالیاتی اشخاص حقوقی |
| تبصره ۱۲ – بند الف – جزء ۵ | معافیت مالیاتی حقوق (ماده ۸۴ ق.م.م) | سقف معافیت سالانه ۶۰ میلیون تومان |
| تبصره ۱۲ – بند الف – جزء ۵ | نرخ مالیات حقوق | از ۶۰ تا ۱۲۰ میلیون تومان ۱۰ درصد، ۱۲۰ تا ۲۴۰ م ۱۵ درصد و مازاد ۲۴۰ م ۲۰ درصد |
نقاط قوت و ضعف مالیات بودجه ۱۴۰۱ چیست؟
کاهش برخی معافیت‌های مالیاتی مانند انتشارات کمک‌درسی و موسسات کنکوری و مالیات بر ارزش افزوده مناطق آزاد از نقاط مثبت موارد مالیاتی بودجه است. البته لازم است هدفمندی معافیت‌های مالیاتی در قانون دائمی هم آورده شده و به سایر معافیت‌ها نیز تسری داده شود.
از دیگر نقاط قوت مالیاتی بودجه، می‌توان به وضع مالیات بر خودروها و خانه‌های لوکس اشاره کرد که البته وضع آن اقدام مناسبی است اما نرخ شمول، بسیار بالا در نظر گرفته شده که بسیاری از خودروهای لوکس و یا خانه‌های لوکس را در بر نمی‌گیرد و عملا اثرگذاری درآمدی و تنظیمی این مالیات را کاهش داده است.
مزیت‌های مالیات علی‌الحساب در کاهش وقفه وصول و فرار مالیاتی
ساز و کار مالیات علی‌الحساب بدین صورت است که اشخاص حقوقی و یا صاحبان مشاغل، هنگام خرید خدمت موظفند قبل از پرداخت مبلغ به فروشنده خدمت، ۲ درصد از آن را به عنوان مالیات علی‌الحساب کسر کرده و به سازمان مالیاتی پرداخت کنند. این مبلغ به عنوان بخشی از مالیات فروشنده محسوب شده و از بدهی مالیاتی وی در پایان سال کسر می‌شود.
این سازکار دو مزیت جدی برای نظام مالیاتی دارد. اول اینکه موجب کاهش وقفه در بخشی از وصولی درآمدهای مالیاتی دولت می‌شود. مزیت دوم هم اینکه این بخشی از اقتصاد غیررسمی را در بر می‌گیرد و به کاهش فرار مالیاتی و یا شفاف شدن بخش غیررسمی منجر می‌شود.
کاهش نرخ مالیات نجومی بگیران
اما یکی دیگر از نقاط ضعف بودجه امسال مربوط به نرخ مالیات پلکانی حقوق است. در سال ۱۴۰۱ نرخ مالیات ۲۰ درصدی برای طبقه بالای حقوق‌بگیران تعیین شده است. این در حالیست که این نرخ در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ تا ۳۵ درصد برای آخرین پله درآمدی در نظر گرفته شده بود.
بنا بر تجارب جهانی، حقوق‌ها با نرخ مالیات پلکانی تصاعدی مشمول مالیات می‌شوند و هنگامی که شرایط بودجه‌ای و اقتصادی کشوری نامساعد باشد، نرخ پلکان نهایی مالیات حقوق در این کشورها حتی به بالای ۷۰ درصد هم رسیده است.
پینوشت:
[۱] گزارش بودجه به زبان ساده، مرکز پژوهشهای مجلس
انتهای پیام/ مالیات
