تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی امروزه به یکی از مسائل چالش برانگیز دنیا تبدیل شده است. توجه کشورهای جهان به این موضوع از سه دهه پیش در راستای پیمان‌نامه سازمان ملل با هدف پایدارسازی مقدار گازهای گلخانه‌ای در جو زمین مورد توجه قرار گرفته است. در این رابطه دکتر شمسی‌پور عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با مسیر اقتصاد گفت: تغییرات اقلیمی یک واقعیتی است که وجود دارد، همچنانی که در گذشته‌ها بوده و برای نمونه از دوره‌های عصر یخبندان و بین یخبندان می‌توان نام برد. اما ۲ معیار وجود دارد که این تغییر اقلیم را با تغییرهایی که در گذشته وجود داشته، کاملا متمایز می‌کند؛ یکی سرعت بالاتر افزایش دما در واحد زمان است و دومین معیار نیز منشأ انسانی آن است؛ وگرنه تغییر اقلیم و به ویژه کاهش یا افزایش دما در زمان‌های گذشته هم وجود داشته است.
انگیزه سیاسی و اقتصادی از مطرح کردن تغییرات اقلیمی در ابعاد جهانی
این عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: امروزه با حجم بالای تبلیغات و گفتمانی که در رابطه با مفهوم و آثار تغییر اقلیم در رسانه‌ها وجود دارد، مردم عموماً با این پدیده آشنا هستند، بسیاری از کشورهای جهان رخداد این پدیده اقلیمی را پذیرفته و در برنامه‌های محیط‌زیستی، فعالیتی و کشاورزی خود اثر تغییر اقلیم را در نظر می‌گیرند. یک اصلی هست که می‌گوید طبیعت قوی‌تر از انسان است، و حق خودش را می‌گیرد، بر این مبنا برای نمونه کشوری مثل هلند زمین‌هایی که از دریای سیاه خشک کرده و در آن مشغول کشاورزی بود را به تدریج در رابطه با بالا آمدن سطح آب دریا ناشی از گرمایش جهانی پس می دهد.
دکتر شمسی‌پور ادامه داد: البته که برخی کشورهای جنب‌قطبی همچون روسیه و کانادا و کشورهای اسکاندیناوی به دلیل آزاد شدن اراضی زیادی برای فعالیت‌های کشاورزی و اقتصادی از رخداد پدیده تغییرات اقلیمی خشنود هستند. در بعد جهانی به نظر می رسد موضوع تغییر اقلیم بعنوان یک برند در آمده است و بسیاری از شرکت‌های تجاری و دولت‌ها به آن به عنوان یک کالای مارکتینگ نگاه می‌کنند. به خصوص جنگ تجاری بین آمریکا و چین را هم به این پدیده وصل می‌کنند.
نظریه‌ی گایا در راستای رشد صنعتی و اقتصادی غرب بود
وی همچنین گفت: در پیشینه طرح نظریه تغییر اقلیم متوجه می‌شویم که آن قبل از اینکه یک موضوع علمی باشد یک مسئله سیاسی است، چون نخستین بار توسط یک سیاستمدار مطرح شده و توسط سیاستمداران مدیریت می‌شود. موضوع حمایت یا خروج از موافقت‌نامه‌های تغییر اقلیم با تغییر دولت‌ها در ایالات متحده دچار تغییر می‌شود. یا تصمیمات و تفاهم نامه‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی عموما توسط سران سیاسی کشورها مورد بررسی قرار می‌گیرد. هرچند کارشناسان علوم محیطی و اقلیم‌شناسان در بطن مباحث علمی آنها قرار دارند.
دکتر شمسی‌پور تصریح کرد: قبل از دهه ۱۹۷۰ نظریه‌ای در جهان با عنوان گایا قالب بود که در آن متفاوت از نظریه تغییر اقلیم به بهره‌برداری از منابع زیستی و معدنی زمین تشویق می‌شد و حتی از مذهب و دین هم سو استفاده می‌شد. ویژگی مشخصی برای کره زمین همانند یک موجود زنده در نظر می‌گرفتند که حالت خود تنظیمی دارد و تمام کاستی‌ها را ترمیم می‌کند. بنابراین در راستای رشد صنعتی و اقتصادی خود نهایت بهره‌برداری از منابع طبیعی انجام می‌گرفت.
کاهش رشد اقتصادی کشورها به بهانه تغییرات اقلیمی
این استاد دانشگاه ادامه داد: از دهه ۱۹۸۰ به بعد کشورهای جدیدی مانند چین، هند، برزیل، آرژانتین و روسیه به عنوان رقیب اقتصادی غرب مطرح شدند که با شیب تندی در حال رشد بودند. در این راستا، فرضی هست که شاید جهان غرب برای ایجاد مانع در برابر رشد اقتصادی شتابان این کشورها، با نظریه تغییر اقلیم در استفاده از منابع معدنی و فسیلی محدودیت ایجاد می‌کند. رویکردها به گونه‌ای تغییر کرد که زمین در حال گرم شدن غیرعادی است. حتی در این موضوع از صنعت سینما نیز استفاده می‌کنند.
این عضو هیئت علمی گفت: سیاست‌های مرتبط با موضوع تغییرات اقلیمی از دو مرجع شورای بین دولتی تغییر اقلیم (IPCC) و آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) تدوین و اجرا می‌شود که یکی از جنبه تنبیهی و ارائه سیاست‌های کاهش تولید کربن و دیگری از منظر تشویقی در افزایش سرانه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر فعالیت می‌کنند. حال در رابطه با سیاست‌های کاهش تولید کربن، موضوع کاهش مصرف سوخت مطرح می‌شود که کشورهای در حال توسعه که برای پیشرفت اقتصادی خود به سوخت و منابع طبیعی نیاز مبرمی دارند، با این سیاست‌ها، توسعه آنها می‌تواند دچار اختلال و وقفه شود.
بدون جایگزین مناسب سوخت‌های فسیلی، جوامع در حال رشد متضرر می‌شوند
وی عنوان کرد: از آنجا که تغییرات اقلیمی منشأ انسانی دارد و مشخصه اصلی آن تولید کربن است، بنابراین کشورها ملزم به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای از طریق کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی هستند. با وجود تمام مزایایی که در این رابطه وجود دارد که در بعد محلی با کاهش هدررفت انرژی، کاهش فراوانی آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و در بعد جهانی با کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای همراه است، اما در صورت عدم امکان جایگزینی برای سوخت‌های فسیلی جوامع در حال رشد، متضرر می‌شوند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان شد: براساس ۱۲ مدل پیش‌بینی گردش عمومی جو (GCM) که در سطح جهانی اجرا می‌شود، پیش‌بینی‌ها عموماً افزایش دما را در طی سالیان اخیر نشان می‌دهند. اما نکته‌ای که در میان وجود دارد که این است یک تفاوت فاحشی بین روند افزایش دما در خروجی مدل‌ها با الگوی طبیعی بدست آمده از ایستگاه‌های هواشناسی وجود دارد به طوری که اغلب مقادیر آنها با شیب تندتری افزایش دما را نشان می‌دهند.
دکتر شمسی‌پور در پایان افزود: طبیعتا تغییر اقلیم یک واقعیت است و گرمایش جهانی در حال رخدادن است، اما اینکه تمام مسائل محیطی را متأثر از آن بدانیم اشتباه است. به این بهانه، بعضاً مسئولان در اغلب جوامع عملکرد ضعیف خود را در مدیریت منابع طبیعی به گردن تغییرات اقلیمی می‌اندازند. مانند خشکی تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها، فرونشست زمین و خشکی و نابودی جنگل‌ها چه بسا ناشی از الگوی مدیریت اشتباه انسانی باشد.
انتهای پیام/ انرژی
