مسیر اقتصاد/ در سال‌های اخیر برای جبران کسری بودجه دولت، استفاده از پایه مالیاتی مجموع درآمد توجه سیاست‌گذاران را به خود جلب کرده است. این پایه مالیاتی در بسیاری از کشورهای دنیا درصد قابل توجهی از بودجه دولت را تامین می‌کند؛ به طوری که ۸۶ درصد بودجه فدرال آمریکا، ۵۰ درصد بودجه استرالیا و کانادا توسط این پایه مالیاتی تامین می‌شود. اما سهم مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی از ترکیب درآمدهای مالیاتی که طبق قانون مالیات‌های مستقیم در ایران، شامل مالیات حقوق کارکنان بخش دولتی و خصوصی، مالیات مشاغل، مالیات مستغلات و مالیات بر درآمد اتفاقی است، نسبت به سایر کشورها همواره پایین‌تر است. در نمودار زیر سهم انواع مالیات در درآمدهای مالیاتی دولت نشان داده شده است.
مهم‌ترین مزیت‌های پایه مالیات بر مجموع درآمد
اخذ مالیات از مجموع درآمد در مقایسه با وضعیت فعلی به مراتب به عدالت نزدیک‌تر است و درآمد بیشتری را نصیب دولت می‌کند؛ چرا که همه‌ی درآمدهای افراد را شامل می‌شود. همچنین با اجرای مالیات بر مجموع درآمد به علت آنکه هر فرد حقیقی یا حقوقی در نظام مالیاتی یک مودی محسوب می‌شود، تمام تراکنش‌های مجموع حساب‌های بانکی او مورد بررسی قرار می‌گیرد و هرگونه گردش مالی او باید برای سازمان امور مالیاتی اظهار شود؛ در غیر این صورت برای آن بالاترین نرخ مالیاتی اعمال می‌گردد. از دیگر مزایای قابل توجه این پایه مالیاتی که موجب روی آوردن بسیاری از کشورها به آن شده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رفتار یکسان این نظام با درآمد حاصل از کار و درآمد سرمایه است که خنثی بودن مالیات نسبت به روش‌های مختلف کسب درآمد را نتیجه می‌دهد.
- بازتوزیع درآمدها را به شکل مؤثری از طریق نرخ‌های تصاعدی ساده می‌کند.
- شناسایی فقرا و فسادهای مالی از طریق این نظام مالیاتی راحت‌تر انجام می‌گیرد.
- گسترش پایه مالیاتی و به تبع آن کاهش نرخ‌های مالیات را موجب می‌شود.
- به بهبود تمکین مالیاتی و کاهش هزینه‌های اجرایی مرتبط برای شناسایی و کنترل تخلفات مالیاتی منجر می‌شود.
عزم دولت برای تصویب مالیات بر مجموع درآمد
برای بهبود کارکرد نظام مالیاتی، وزارت امور اقتصادی تلاش‌های مناسبی را در دستور کار خود قرار داده است که بتواند با تصویب مالیات بر مجموع درآمد موجبات افزایش درآمدهای مالیاتی و افزایش عدالت مالیاتی در کشور را فراهم آورد. در این راستا دکتر هادی سبحانیان معاون سیاستگذاری وزارت امور اقتصادی و دارایی در نشست خبری این وزارتخانه با تبیین ابعاد نقشه راه تورمی وزارت اقتصاد گفت: یکی از راهکارهای وزارت اقتصاد برای افزایش منابع بودجه، استفاده از پایه‌های جدید مالیاتی است که ما به دنبال تصویب هر چه سریع‌تر آن هستیم.[۱]
زیرساخت اجرای مالیات بر مجموع درآمد فراهم شده است؟
از جمله ملزومات استفاده از پایه‌های جدیدی مانند مجموع درآمد، اعمال تغییراتی بنیادین در شیوه نگاه به مالیات و طبیعتا قوانین مهم مالیاتی از جمله قانون مالیات‌های مستقیم است. مهم‌ترین تغییراتی که در پیاده سازی مالیات بر مجموع درآمد اتفاق میفتد، مواردی شامل، حرکت از پرونده محوری به سمت مودی محوری، اجرای هر چه بهتر عدالت عمودی و عدالت افقی، تغییر ساختار معافیت های مالیاتی، حرکت از نظام مالیاتی فاقد اطلاعات یکپارچه به سمت نظام یکپارچه اطلاعاتی را در بر می گیرد.
اما اجرای این پایه مالیاتی اگرچه در نگاه اول بسیار مطلوب به نظر می‌رسد، اما اگر در ساختارهای نظام کنونی مالیات تغییر بنیادینی اتفاق نیفتد و اصول حاکم بر الزامات اجرایی آن رعایت نگردد، با چالش‌های بسیاری مواجه خواهد شد. لذا این تصور غلط که می‌توان با پاره‌ای از تغییرات جزئی در نظام مالیاتی ایران به سیستم مجموع درآمد دست یافت، تصوری اشتباه است.
به طور خاص برای بهره‌برداری بهینه از پایه مجموع درآمد، راه‌اندازی و تکمیل سامانه مودیان یکی از پیش‌نیازهای مهم است که امید می‌رود با بهره‌برداری هرچه کامل‌تر آن به اهداف مدنظر دست پیدا کرد. چرا که راه‌اندازی این سامانه می‌تواند علاوه بر شفافیت مبادلات تجاری، شفافیت جریان درآمدها، بهبود فضای کسب و کار موجب کاهش فرار مالیاتی نیز گردد.
پینوشت:
[۱] خبرگزاری مهر، شماره خبر: ۵۳۵۹۷۲۳.
انتهای پیام/ مالیات
