مسیر اقتصاد/ نظام مالیات بر مجموع درآمد افراد نظامی است که علاوه بر مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، به حمایت از اقشار کم درآمد جامعه نیز توجه دارد. در واقع این روش مالیات‌ستانی با ایجاد شفافیت در تعاملات اقتصادی، زمینه و اطلاعات مناسبی را برای هدفمندسازی فعالیت‌های نظام حمایتی فراهم می‌کند.
امکان‌پذیری ارتباط نظام مالیاتی و نظام حمایتی
بستر ارسال اطلاعات مربوط به تعاملات اقتصادی مورد حمایت دولت برای سازمان امور مالیاتی مشابه سایر اطلاعات مبتنی بر اطلاعات مندرج در صورت‌حساب‌های الکترونیکی و تراکنش‌های مربوطه است. بر همین اساس دو بخش مالیات بر درآمد افراد یعنی نظام مالیاتی و نظام حمایتی، در اکثر کشورها در کنار یکدیگر اجرا می‌شوند.
شکل زیر تقسیم‌بندی نظام مالیات بر درآمد را نشان می‌دهد:
در الگوی مالیات بر مجموع درآمد افراد علاوه بر اطلاعات صورت‌حساب‌های صادره در قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، اطلاعات سایر تعاملات اشخاص حقیقی نیز در قالب صورت‌حساب الکترونیکی اشخاص حقیقی برای سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شوند و مجموعه اطلاعات صورت‌حساب‌ها و نیز تراکنش‌های اشخاص حقیقی به منظور محاسبه میزان مالیات قابل پرداخت در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می‌گیرند؛ میزان مالیات قابل پرداخت هر شخص حقیقی در این حالت به نوع هزینه‌های شخص و میزان حمایتهای دولت (نظام حمایتی) وابسته است.
به‌طورکلی نظام حمایتی نیز به دو بخش هزینه‌های قابل‌قبول حمایتی و کمک نهادهای حمایتی قابل تقسیم است؛ عمده اطلاعات هزینه‌های قابل قبول و نیز کمک نهادهای حمایتی به اشخاص حقیقی از طریق استعلام درون سامانه‌ای با نهادهای ذی‌ربط و نیز بعد از اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار خواهد گرفت.
هزینه‌های قابل‌قبول حمایتی و هدفمندسازی معافیت‌ها
هزینه‌های قابل‌قبول حمایتی اشخاص حقیقی به عنوان ساز و کاری با هدف کاهش میزان مالیات قابل پرداخت اشخاص حقیقی واجد شرایط بکار می‌رود و دارای سه بخش هزینه‌های خاص، معافیت‌های هدفمند و هزینه‌های تحمیلی ناشی از حوادث و سوانح غیر‌مترقبه با اهداف حمایتی خاص است.
- هزینه‌های خاص، هزینه‌هایی که جبران آن‌ها رفاه بالایی را برای جامعه به همراه دارد و یا از بروز زیان رفاهی زیادی جلوگیری می‌کند، مثل هزینه‌های بیمارستان مازاد بر پوشش بیمه.
- معافیت‌های هدفمند (کسورات استاندارد) که با اهداف خاص اجتماعی مثل حمایت از خانواده‌های پرجمعیت صورت می‌گیرد.
- هزینه‌های تحمیلی ناشی از حوادث و سوانح غیر‌مترقبه که جبران بخشی از هزینه‌های ناشی از حوادث و سوانح غیر‌مترقبه با اهداف انسانی و اسلامی است.[۱]
پذیرش این هزینهها از طرف سازمان امور مالیاتی به‌عنوان هزینه‌ی قابل‌قبول حمایتی موجب کاهش میزان مالیات پرداختی شخص می‌شود. همچنین در دورههایی که هزینه‌های قابل‌قبول حمایتی شخص از مجموع درآمد آن دوره بیشتر باشد، در این صورت سازمان امور مالیاتی در راستای نظام حمایتی خود، این اشخاص را به سازمان‌های حمایتی معرفی می‌کند. هزینه‌های قابل‌قبول حمایتی در شکل زیر آمده است.
کمک‌های نهادهای حمایتی، معطوف به اشخاص یا خانواده‌های دارای شرایط خاص است. حمایتهای نهادهایی چون کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی کشور، مؤسسه‌های خیریه دولتی یا غیردولتی و نیز پرداخت یارانه نقدی دولت به این گروه تعلق می‌گیرند. بنابراین با توجه به توضیحات ارائه‌شده ذیل عنوان نظام حمایتی مالیات بر مجموع درآمد افراد، در صورت دسترسی سازمان امور مالیاتی به اطلاعات نهادهای حمایتی و نیز اطلاعات قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، تحقق نظام یکپارچه مالیاتی-حمایتی اشخاص حقیقی امکانپذیر خواهد بود.
تجربه ارتباط نظام حمایتی و نظام مالیاتی در آمریکا و استرالیا
نظام حمایتی و نظام مالیاتی به عنوان دو بخش نظام مالیات بر مجموع درآمد افراد در برخی از کشورها مثل آمریکا در یک نهاد (IRS) متمرکز شده‌اند و در برخی کشورها مثل استرالیا، نظام حمایتی به صورت مستقل ولی با هماهنگی و استفاده از اطلاعات سازمان امور مالیاتی عمل می‌کند.
در استرالیا نهادی دولتی متولی پرداخت‌هایی جهت حمایت از اقشار نیازمند جامعه از قبیل بازنشستگان، بیکاران، خانواده‌های نیازمند، معلولین و دانشجویان انجام می‌دهد. این سازمان همچنین از افرادی مثل سالمندان که به مراقبت‌های روزانه نیاز دارند، افراد دارای ناتوانی شدید و نیز به افراد بیمار دارای وضعیت پزشکی خاص خدمات حمایتی مشروطی ارائه می‌دهد. میزان درآمد و دارایی هر شخص یکی از ملاک‌های اصلی این نهاد برای ارائه خدمات تأمین اجتماعی است.[۲]
استفاده از سيستم مالياتی برای اهداف باز توزيعی درآمد يا دستيابی به ساير اهداف سياست اجتماعی، تاثير مستقيمی بر پيچيدگی نظام مالياتي نیز دارد. برای رسیدن به اين اهداف، مشوق‌ها و تمهيدات ماليات منفی (یارانه) باید به صورت هدفمند اجرا شود. در نظام‌های پيشرفته مالياتی كه عمدتاً كشورهای صنعتی را شامل می‌شود نظام‌های مالیاتی، وصول مالیات و پرداخت یارانه‌ها را در یک ساختار انجام می‌دهند.
پینوشت:
[۱] موحدی بکنظر، مهدی. اسکندری، جواد. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۹).
[۲] نصیری اقدم، علی. همکاران. معاونت پژوهش و برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل سازمان مالیاتی، (۱۳۹۸).
انتهای پیام/دولت و حاکمیت
