مسیر اقتصاد/ در گزارش قبل به آغاز به کار پروژه ساخت بندر بزرگ فاو و اهمیت راهبردی آن برای اقتصاد عراق پرداخته شد. در حال حاضر عراق از دو بندر ام قصر و خورالزبیر برای تجارت دریایی کالا استفاده می‌کند. همچنین بخش قابل توجهی از کالاها به مقصد عراق، از طریق بنادر خرمشهر و آبادان در منطقه آزاد اروند منتقل می‌شوند. فعال شدن بندر فاو با تمام ظرفیت می‌تواند اقتصاد مرزی ایران را تحت تأثیر قرار دهد و تأخیر در لایروبی اروند نیز می‌تواند فرصت ایران برای نقش‌آفرینی در تجارت عراق را از بین ببرد.
حساسیت بر بندر فاو یکی از موانع تکمیل خط آهن شلمچه بصره
یکی از تفاهم‌نامه‌های فی‌مابین کشورهای ایران و عراق، طرح اتصال راه‌آهن ایران و عراق به کمک اجرای طرح راه آهن شلمچه بصره است که نزدیک به یک دهه به تعویق افتاده است. مسئولین عراقی در سفر به ایران اظهار تمایل به برقراری این خط آهن می‌کنند، اما گروه‌های سیاسیِ این کشور در این زمینه یکدست نیستند و برخی اعضای دولت و نمایندگان مجلس عراق، این خط آهن را دارای تعارض با منافع اقتصادی بندر فاو می‌دانند و تلاش برای برقراری این خط آهن را بر خلاف مصالح عراق می‌شمرند.[۱] موضوعی که در رابطه با اتصال ریلی عراق به کویت نیز مطرح است.
این در حالی است که اتصال شبکه ریلی ایران و عراق با برقراری قطعه شلمچه بصره، بخشی از پازل تجارت منطقه‌ای است و می‌تواند در تقویت جایگاه عراق در ابرپروژه جاده ابریشم نقش داشته باشد. موضوعی که امریکا از آن ناراضی است و به همین دلیل دست پشت پرده او در تردیدافکنی درباره هر دو پروژه آشکار است.
از طرفی بر اساس تخمین کارشناسان حمل و نقل، حجم تجارت پیش‌بینی شده برای مسیر ریلی شلمچه بصره، در حدود ۳ میلیون تن در سال است.[۲] لذا این مقدار نمی‌تواند تأثیر آنچنانی بر عملکرد بندر فاو با ظرفیت ادعایی ۹۹ میلیون تن داشته باشد و نگرانی طرف عراقی بی مورد است.
-
- نقشه فاو
صادرات کالا به عراق از طریق بنادر خرمشهر و آبادان نیازمند لایروبی اروند
در حال حاضر بخش قابل توجهی از صادرات ایران به مقصد عراق، از طریق بندر خرمشهر و بندر آبادان که در اروندرود واقع هستند انجام می‌شود. بر اساس آمار گمرک، حجم صادرات ایران به عراق در ۱۰ ماهه نخست سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۲۲ میلیون تن به ارزش ۶.۳ میلیارد دلار بوده است.[۳] این در حالی است که به گفته معاون سازمان منطقه آزاد اروند، در ۶ ماهه نخست سال بالغ بر ۳.۶ میلیون تن صادرات کالای غیر نفتی به ارزش ۰.۸ میلیارد دلار از بنادر آبادان و خرمشهر و مرز بین‌المللی شلمچه در منطقه آزاد اروند ثبت شده است که بیشتر آن به کشور عراق صادر شده است.[۴]
آمار فوق بدین معناست که در سال گذشته حدود ۱۶ درصد ارزشی و ۲۰ درصد وزنی صادرات ایران به عراق، از طریق ظرفیت دو بندر ایرانی مستقر در اروندکنار انجام می‌شود. سازمان بنادر و دریانوری در سال ۱۳۹۰ اعلام کرده بود در نظر دارد از محل فعالیت های بندری- دریایی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با کشور عراق تا ۳ میلیارد دلار درآمد ایجاد کند که هنوز فاصله زیادی تا آن نقطه باقی مانده است. این در حالیست که رودخانه اروند نیازمند لایروبی است تا بنادر آن بتوانند با تمام ظرفیت فعال و پذیرای کشتی ۲۵ هزار تن به بالا باشند. در حال حاضر به دلیل رسوب‌گذاری اروندکنار، کشتی‌های بالای ۵ هزار تن قابلیت تردد ندارند.
تضعیف منطقه آزاد اروند با آغاز به کار بندر فاو
لایروبی رودخانه اروند بر اساس معاهده ۱۹۷۵ الجزایر باید با همکاری مشترک دو کشور انجام پذیرد اما علی رغم اصرار طرف ایرانی، دولت عراق در عمل حاضر به همکاری نشده است. جابه‌جا شدن خط تالوگ مرزی، بزرگ‌ترین مشکل در لایروبی نشدن این رودخانه بوده است. این خط به سمت کشور عراق پیشروی کرده و عراق بهانه مسائل مرزی را مطرح می‌کند. درصورتی که بندر فاو به مرحله بهره‌برداری برسد، تمایل عراق به همکاری در لایروبی اروند از هر زمانی کمتر خواهد شد؛ چرا که تقویت موقعیت سایر بنادر را تهدیدی برای رونق بندر تازه‌تاسیس فاو به شمار خواهد آورد.
احداث و راه اندازی بندر فاو در سال‌های آتی، شرایط جدیدی برای بنادری از جمله بندر خرمشهر، آبادان، بوشهر و بندر مبارک کویت به همراه دارد و ممکن است این بنادر از لحاظ اقتصادی متضرر شوند. این مسأله ضرورت مذاکره جهت عملیاتی شدن تفاهم‌نامه‌های همکاری میان ایران و عراق از جمله لایروبی اروند و اتصال راه‌آهن شلمچه بصره را به طور جدی‌تری نمایان می‌کند. طبعاً بدون برقراری زمینه برای همکاری، این منطقه شاهد تنش‌های سیاسی و اقتصادی خواهد بود.
پینوشت:
[۲] خبرگزاری فارس؛ شماره خبر ۱۳۹۸۰۳۲۵۰۰۰۱۱۹
[۳] پایگاه خبری اتاق بازرگانی ایران؛ شماره خبر : ۳۶۶۵۲
[۴] پایگاه خبری مناطق آزاد
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
برای ایران اصتلا ریلی بصره شلمچه است که ضرورت حیاتی دارد !!! برای طرف عراقی فهم این مساله که این اتصال به عراق زمینه صادرات به شرق و شمال آسیا را می دهد و امکان ترانزیت به غرب آسیا از این کشو ربرایش فراهم می شود !!! امکان خوبی خواهد بود !!!
کاش در این مقاله اشاره ای هم به راه آهن صلح میشد.که می خواهد کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را به اسرائیل و دریای مدیترانه وصل کند.و رقیب راه آهن محور مقاومت یعنی راه آهن شلمچه به بصره و لاذقیه می باشد.