مسیر اقتصاد/ همان‌گونه که در گزارش قبل در رابطه با صنعت نفت روسیه اشاره شد، این کشور درحال حاضر در زمینه مجموع ظرفیت پالایش نفت جزء ۵ کشور اول جهان است. در عین حال افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها در این کشور همچنان ادامه دارد. در طول دو دهه اخیر با وجود افزایش روند تولید نفت خام روسیه، میزان خام فروشی تقریبا ثابت بوده و به جای آن صادرات فرآورده‌های نفتی بیش از دو برابر شده است.
توسعه و بهینه سازی صنعت نفت روسیه با تکیه بر توان داخلی
در سال ۲۰۱۱ روسیه یک برنامه راهبردی بلند مدت برای توسعه زیرساخت صنعت نفت و گاز خود تا افق سال ۲۰۳۵ تدوین کرده است. طبق این برنامه جامع، اهدافی برای صنعت پالایش و پایین دست در نظر گرفته شده است. از جمله آن اهداف می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- توسعه و مدرن سازی صنعت نفت با تکیه بر توان داخلی؛
- افزایش عمق پالایش از ۷۴ درصد به ۹۰ درصد؛
- افزایش سهم فرآورده‌های سبک از حدود ۶۰ درصد به ۷۰ الی ۸۰ درصد؛
- افزایش کیفیت سوخت‌های موتوری.
با توجه به اهداف تعیین شده فوق، دولت روسیه در سال ۲۰۱۴ قوانینی را تصویب کرد که در آن نسبت نفت کوره تولیدی به ظرفیت پالایشی هر پالایشگاه محدود گردید. این محدودیت در مورد نفتا و دیزل با گوگرد بالا هم وجود داشت. تصویب این قانون باعث شد ظرفیت پالایشی روسیه کاهش یابد؛ چرا که پالایشگاه داران ترجیح می‌دادند برای کاهش میزان جریمه خود، ظرفیت پالایشگاه را کاهش دهند تا اینکه طرح‌های توسعه‌ای را اجرا کنند.
این موضوع باعث شد دولت روسیه رویکرد دیگری را اتخاذ نماید. با رویکرد جدید توافقی چهارجانبه میان شرکت‌های نفتی، سرویس ضد انحصار مرکزی [۱]، آژانس مرکزی استاندارد و سنجش فنی [۲] و مرکز نظارت بر صنعت و محیط زیست [۳] شکل گرفت. بر اساس این توافق، برنامه‌های گسترده‌ای برای مدرن سازی صنعت پالایش نفت میان دولت روسیه و شرکت‌های اصلی نفتی تدوین شد که تا کنون ۳۵ میلیارد دلار هزینه داشته است.
پایین آمدن قیمت نفت مانع اجرای کامل طرح های بهینه سازی پالایشگاه
در حال حاضر طرح های بهینه سازی برنامه‌ریزی شده پالایشگاه‌های روسیه که تا موعد مقرر سال ۲۰۲۰ است، تکمیل نشده‌اند. این تأخیر در اجرای برنامه‌ها سه دلیل عمده داشته است که عبارتند از:
- تدوین برنامه‌ها در زمان بالا بودن قیمت نفت؛
- تمرکز بیش از حد بر تولید دیزل به دلیل رشد تقاضای داخلی و اروپا؛
- قیمت پایین فرآورده طی سال های اخیر و بحران اقتصادی در روسیه.
تأمین منابع مالی عنصری مهم در توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز
یکی از مهم‌ترین عناصر در توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز، سرمایه‌گذاری و تامین منابع مالی است. در روسیه دولت می کوشد با تغییر قوانین و تغییر در نظام مالیاتی، سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری تحریک کند؛ هر چند که هنوز موانعی بر سر راه باقی است.
برای رفع این موانع در روسیه تاکنون اقداماتی انجام شده است، اما این اقدامات برای تأمین هزینه‌های بسیار زیاد توسعه زیرساخت‌های بخش صنعت نفت و گاز کافی نبوده است. از جمله اصلاحات قانونی روسیه در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ به منظور جذب سرمایه گذاری در حوزه نفت و گاز، افزایش انعطاف پذیری و بسترسازی مناسب برای جذب سرمایه‌های خارجی است. در حقیقت ضمانت‌های مختلفی به قوانین اضافه شده است که ریسک را کاهش و شتاب سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد.
نمودار زیر سهم شرکت‌های نفتی مختلف از ظرفیت پالایشی روسیه را نشان می‌دهد.
نکته جالب توجه در خصوص این شرکت‌ها سهم دولت روسیه در مالکیت آن‌ها است. از شرکت‌های مشخص شده در نمودار بالا، تنها شرکت لوک-اویل یک شرکت خصوصی و بین المللی است که در تمام سطوح صنعت نفت اعم از بالادست و پایین دست فعالیت دارد؛ در واقع دولت در تمامی شرکت‌های فعال در حوزه پالایش نفت خام به جز لوک-اویل سهام دار است.
کشور روسیه همانند ایران در پایین دست صنعت نفت خود، به ویژه بخش پالایش با مشکلاتی جدی همچون «بهره‌وری کم پالایشگاه‌ها»، «ضریب پیچیدگی نلسون پایین»[۴] و «سهم زیاد فرآورده‌های سنگین و بی‌کیفیت در بین کل محصولات پالایشی» مواجه است. یکی از مهم‌ترین عناصر توسعه و بهینه‌سازی صنعت پالایش نفت و زنجیره ارزش نفت و گاز، تامین منابع مالی است.
پینوشت:
[۱] FAS (Federal Antimonopoly Service)
[۲] Rosstandart (Federal Agency on Technical Regulating and Metrology)
[۳] Rostechnadzor (Federal Environmental, Industrial and Nuclear Supervision Service)
[۴] ضریب پیچیدگی نلسون در روسیه ۶ و در آمریکا ۱۱ است.
انتهای پیام/ نفت و انرژی
