مسیر اقتصاد/ تهاتر به فرآیند مبادله کالا با کالا، کالا با خدمات و یا خدمات با خدمات، بدون استفاده از ابزار مبادله‌ای مانند پول، گفته می‌شود. این فرآیند یک راهکار عملیاتی، برای مبادلات موجود در بین کشورهایی است که با کمبود منابع ارزی مواجه هستند. همچنین از این روش در مواقع بحرانی به‌ویژه در رکود اقتصادی، تورم بالا و یا کاهش ارزش پول ملی استفاده می‌شود.
نقش بی‌بدیل تهاتر در بهبود وضعیت اقتصادی کشورها
تهاتر یکی از اقسام و انواع روش‌های تجارت متقابل (Counter-Trade) است که امکان مبادله کالا بین دو کشور را بدون نیاز به انتقال ارز، فراهم می‌سازد و نیاز به مصرف منابع ارزی هر دو کشور را کاهش می‌دهد. لازم به ذکر است، در تجارت متقابل به طور کلی، مجموعه موازی از تعهدات در برابر طرفین قرار دارد که به موجب آن متعهد می‌شوند، کالا یا خدمات خود را در معاملات جداگانه اما مرتبط، به دیگری بفروشند.
رفع موانع تجاری کشورهای متأثر از تحریم را باید در گرو افزایش استفاده آنان از تهاتر و مبادله کالا با کالا یا خدمات دانست؛ چراکه در این روش مبادلاتی، تجارت خارجی بدون استفاده از ارز، صورت می‌پذیرد و معضلات ناشی از پرداخت‌های بین‌المللی و بسترهای مرتبط با آن مرتفع می‌گردد.
سازوکار مالی سامانه تهاتر تجاری و نقش محوری بانک مرکزی
اولین الزام تحقق مبادلات تهاتری، انعقاد توافق‌نامه رسمی و حقوقی میان دو کشور است که معمولا به صورت ۶ ماهه یا یک‌ساله منعقد می‌شود و بانک مرکزی طرفین، کلیدی‌ترین نقش را در این بین ایفا می‌نماید. سازوکار مالی تجارت تهاتری بدین شکل است که طرف صادرکننده ایرانی، در ازای ارزش صادراتی محصول خود، معادل ریالی کالای صادر شده به کشور طرف مقابل را، از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مطالبه می‌نماید. حال، در ازای آن، بانک مرکزی ایران از بانک مرکزی کشور طرف مقابل خود، مبلغ مورد نظر را در قالب واردات کالا و یا خدمات تقاضا می‌کند.
پس از اتمام مهلت ۶ ماهه یا یک‌ساله توافق تهاتری دو کشور، بانک‌های مرکزی می‌توانند نسبت به تسویه مبادلات خود، ارزی مانند دلار یا یورو را به عنوان ارز معیار و شاخص در نظر بگیرند و با یکدیگر عملیات خالص سازی (NETTING) را انجام دهند. نکته حائز اهمیت آن است که قرار دادن دلار و یورو به عنوان ارز معیار، به معنای استفاده از آنان در مبادلات نیست، بلکه دلار یا یورو صرفا، شاخصی جهت تعیین مبلغ نهایی تسویه محسوب می‌شوند. به طور معمول، به علت تفاوت ارزشی که میان کالا و خدمات طرفین پس از پایان مهلت تهاتر، به وجود می‌آید، طرفین باید نسبت به تسویه و هم‌ترازی آن، با یک ارز معیار اقدام نمایند.
الزامات تحقق تجارت تهاتری کشورها
تجارت تهاتری ایران با کشورهای همسایه، اگرچه تاکنون بیشتر در حد ایده و پیشنهاد باقی مانده است اما تحقق آن می‌تواند به مشارکت فعال طرفین تجاری منجر شود. از جمله نکاتی که بایسته است در تحقق تجارت تهاتری میان کشورها مورد توجه قرار گیرد، به شرح شکل ذیل است:
شکست جریان تحریم در گرو اتخاذ تجارت تهاتری
تهاتر کالا و خدمات ایران با کشورهای منطقه و محور مقاومت، از جمله اقدامات مؤثر در بی‌اثرسازی تحریم‌های مالی آمریکا و غرب است. لازم به ذکر است، اصلی‌ترین ابزار آمریکا در شناسایی و رصد شرکای تجاری ایران و متعاقباً تحریم آنان، ردیابی مبدأ و مقصد پول‌هایی است که به واسطه مبادلات مالی میان طرفین رد و بدل شده است. انجام تجارت تهاتری، دست آمریکا را در اعمال تحریم بر شرکای تجاری ایران، قطع خواهد نمود و مراودات مالی ایران را از دلار و یا زیرساخت‌های پرداخت و تسویه دلاری، مستغنی خواهد ساخت.
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
