مسیر اقتصاد/ نهادها و سازمان‌های بین‌المللی، از جمله سازمان ملل، صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و سازمان تجارت جهانی، تا کنون در دستیابی به بسیاری از اهداف و آرمان‌های اولیه خود شکست خورده‌اند. نگاه غیرواقع‌بینانه و جانبدارانه این سازمان‌ها به کشورها و ملت‌های جهان و نفوذ کشورهای غربی بر این سازمان‌ها، از دلایل اصلی عدم کامیابی آن‌ها در رسیدن به اهداف‌شان است. بررسی روند تأسیس گروه بریکس مهر تاییدی بر ناکارآمدی نهادهای بین المللی است.
تاریخچه مختصر گروه بریکس
ایده تأسیس گروه بریکس ابتدا در سال ۲۰۰۱ واکنشی به ناکارآمدی نهادهای بین المللی و با هدف جابه‌جایی قدرت اقتصادی جهان از کشورهای توسعه‌یافته، به کشورهای در حال توسعه، مطرح شد. نخستین نشست رهبران ۴ کشور برزیل، روسیه، هند و چین، موسوم به «بریک» در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ در روسیه برگزار شد.
آفریقاي جنوبی نیز در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۰ به عضویت این گروه درآمد و رئیس جمهوری این کشور براي نخستین بار در نشست سوم سران این گروه در ۱۴ آوریل ۲۰۱۱ در چین حضور یافت. به این ترتیب با اضافه شدن آفریقای جنوبی به این گروه، نام آن از «بریک» به «بریکس» تغییر یافت.
ناکارآمدی نهادهای بین المللی زمینه ساز تأسیس بریکس
همه اعضای بریکس بجز روسیه، در زمان تاسیس گروه از جمله کشورهاي در حال پیشرفت یا اقتصادهای در حال ظهور محسوب می‌شدند. این گروه از لحاظ ظرفیت اقتصادی بالاي اعضای آن در نشست‌های مختلف خود، بر ناکارآمدی نهادهای بین المللی تأکید کردند و خواهان بازسازی و اصلاحات در نظام مالی جهان شدند، تا از دید خود، نظام مذکور را به یک نظام کارآمد، مطمئن و باثبات تبدیل کنند. ولادمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در اجلاس سال ۲۰۱۳ گروه بریکس با تاکید بر یکجانبه بودن تصمیمات صندوق بین‌المللی پول، بر اصلاح نحوه مدیریت آن تاکید کرد. [۱]
نهادهای بین المللی و حفاظت از منافع آمریکا
در دهه‌های اخیر با ظهور قدرت‌هاي اقتصادی جدیدی همچون چین، هند و روسیه، سیاست‌هاي بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول مورد انتقاد شدید این کشورها قرار گرفت. چرا که این دو نهاد عمدتاً حافظ منافع آمریکا و اروپا بوده‌اند. [۲]
انتقاد دیگري که به بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول وارد شد، تداوم ریاست آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها بر این دو نهاد بین‌المللی بود که این موضوع نیز سبب تداوم جانبداری آن‌ها از اقتصادهای آمریکا و اروپا در برابر سایر مناطق جهان و دلیل اصلی ناکارآمدی آن‌ها بود.
ادامه این منازعات، سبب شد که از چند سال پیش خصوصاً بعد از بحران مالی اخیر جهان در سال۲۰۰۸ ، بحث اصلاح ساختار مدیریتی صندوق بین‌المللی پول مطرح شود؛ به طوريکه سهم کشورهاي نوظهور همچون چین، روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی در مدیریت این نهاد افزایش یابد. اما به رغم وعده‌های آمریکا و اروپا براي اصلاح ساختار مدیریتی این دو نهاد، عملاٌ اتفاق مهمی رخ نداد و در نهایت، قدرت‌های اقتصادی نوظهور جهان را به فکر تشکیل نهادهای موازي انداخت. [۳]
بریکس، نهادسازی و اصلاح ناکارآمدی نهادهای بین المللی
کشورهای گروه بریکس نیز مانند بسیاری از کشورهای مستقل جهان بر ناکارآمدی نهادهای بین المللی و رویکرد غیرصادقانه و ایدئولوژیک آن‌ها مُهر تأیید زده‌اند. کشورهای مستقل جهان، از جمله اعضای گروه بریکس سهم و قدرت قابل‌توجهی در نهادهای مالی و پولی دنیا ندارند. به همین دلیل اعضای گروه بریکس، علاه‌بر تلاش برای افزایش سهم خود در نهادهای موجود، درپی ایجاد نهادهای مالی و پولی جدیدی هستند که بتوانند قدرت ساختاری و مالی خود را افزایش دهند. به همین منظور اعضای بریکس در اجلاس آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۳ تصمیم گرفتند بانک توسعه را ایجاد کنند. این کشورها همچنین با محوریت چین، بانک آسیایی سرمایه‌گذاری زیرساخت را ایجاد کرده‌اند. تاسیس این نهادهای مالی و پولی از سوی کارشناسان و پژوهشگران در راستای افزایش قدرت جهانی چین و عدم رضایت این کشور از تقسیم قدرت و حق رای در نهادهایی همچون بانک جهانی و صندوق بین‌الملی پول ارزیابی می‌شود.[۴]
راهبرد ایران چه باید باشد؟
رویکرد خصمانه نهادهای بین‌المللی نسبت به کشورهای مستقلی همچون جمهوری اسلامی ایران که خواهان تغییر نظم موجود بین‌المللی به رهبری آمریکا و اروپا هستند، در کنار ناکارآمدی این نهادهای بین المللی و مواجهه آن‌ها با بحران کرونا در کشورهای مختلف، شکل آشکارتر و جلوه جدیدتری به خود گرفته است. معطل نگه داشتن کشور به بهانه دریافت اعانه‌های مالی این نهادها برای رفع مشکلات اقتصادی تنها به افزایش هزینه و اتلاف وقت منجر می‌شود. ایران با اتخاذ راهبرد منطقه‌گرایی هوشمند و نزدیکی به کشورهای مستقل و خواهان تغییر در نظم موجود بین‌المللی، می‌تواند گام مهمی در تحقق اهداف سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و مقاوم‌سازی اقتصاد بردارد.
پینوشت:
[۱] وبسایت رسمی ریاست جمهوری روسیه
[۲] مقاله کشورهای نوظهور و ساختار اقتصاد سیاسی بین‌الملل، ص ۴-۳
[۳] مقاله کشورهای نوظهور و ساختار اقتصاد سیاسی بین‌الملل، ص ۷
[۴] مقاله بریکس و نهادسازی بین‌المللی، ص ۱۷
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
