مسیر اقتصاد/ از دیرباز بُعد مسافت یکی از دغدغه‌های مهم کشورها و همچنین تاجران و بازرگانان بوده است. نزدیکی جغرافیایی علاوه‌بر کاستن از هزینه‌های مربوط به حمل‌ونقل، به کاهش ریسک‌های مربوط به مسافت زیاد تجارت نیز منجر می‌شود. امروز رویکرد منطقه گرایی با تسهیل تجارت بین کشورهای همسایه و مزیت‌های ناشی از آن توانسته دغدغه‌های ناشی از بُعد مسافت را برای کشورها، تجار و بنگاه‌های تولیدی و تجاری کاهش دهد. سازمان سارک از جمله سازمان‌های مهم منطقه‌ای در غرب آسیا است که از بازار خوبی برای صادارات کالاهای ایرانی برخوردار است.
تاریخچه سازمان منطقه ای سارک در جنوب آسیا
یکی از نمونه‌های منطقه گرایی در جنوب آسیا سازمان همکاری منطقه‌ای آسیای جنوبی (سارک) است که به طور رسمی در سال ۱۹۸۵ میلادی به عنوان انجمنی از کشورهای مایل به ارتقای «وضعیت رفاهی مردمان آسیای جنوبی و بهبود استاندارد زندگی آن‌ها، افزایش رشد اقتصادی، پیشرفت اجتماعی و فرهنگی، تقویت روابط میان کشورهای این منطقه و سرانجام ارتقای همکاری و کمک اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی» تأسیس شد.
این سازمانِ منطقه‌ای دارای هشت عضو است که عبارتند از: بنگلادش، بوتان، هند، مالدیو، نپال، پاکستان، سریلانکا و افغانستان. لازم به ذکر است که جمهوری اسلامی ایران عضو ناظر این سازمان است.[۱]
سازمان سارک و تجارت با کشورهای همسایه
سازمان سارک در عمر کوتاه خود توانسته است با استفاده از مزیت تجارت با کشورهای همسایه در چارچوب رویکرد منطقه گرایی، هم به بهبود وضعیت اقتصادی و تجاری اعضایش کمک کند و هم به پیشرفت‌های قابل اعتنایی در زمینه همکاری و همگرایی منطقه‌ای که رسالت و وظیفه اصلی هر سازمان منطقه‌ای است، دست پیدا کند.
از جمله این پیشرفت‌ها می‌توان به تاسیس «صندوق توسعه سارک» و «صندوق توسعه جنوب آسیا» اشاره کرد که نقش مهمی در پیشرفت و افزایش همکاری و همگرایی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اعضایش ایفا خواهد کرد.
صندوق‌های مالی سازمان سارک
دو صندوق مالی سازمان سارک هر کدام وظیفه‌ای را بر عهده دارند. صندوق توسعه سارک یک موسسه مالی با یک دبیرخانه دائمی است که وظیفه پوشش دادن تمامی برنامه‌های سازمان سارک شامل برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیربنایی را بر عهده دارد.
صندوق توسعه جنوب آسیا نیز جهت حمایت از پیشرفت صنعتی، کاهش فقر، حفاظت از محیط زیست، پیشرفت منابع انسانی و اجتماعی و پیشرفت پروژه‌های بنیادی در حوزه کشورهای سارک، در سال ۱۹۹۶ تأسیس شده است.[۲]
افزایش رقابت‌پذیری تولیدکنندگان از طریق تجارت با کشورهای همسایه
تجارت با کشورهای همسایه بصورت بالقوه می‌تواند به شکوفایی اقتصادی طرفین منجر شود. افزایش چنین تعاملاتی، می‌تواند به ایجاد رونق پایدار در همکاری تجاری و اقتصادی کشورهای همسایه در یک منطقه جغرافیایی منجر گردد و در نتیجه اقتصاد دو کشور را به هم گره بزند؛ که همین موضوع به ایجاد اتحاد راهبردی و بلندمدت بین کشورها خواهد انجامید.
رقابت در بازارهای جهانی، سرنوشتی است که دیر یا زود، تولیدکنندگان در هر نقطه‌ای از دنیا با آن روبه‌رو خواهند شد. در کشورهایی که به صورت تاریخی، تولید در فضای بسته و ایزوله رشد کرده باشد، رقابت‌پذیر کردن تولیدکنندگان موجود، فرآیندی پیچیده و شاید ناممکن به نظر می‌رسد. اما در هر صورت برای افزایش رقابت‌پذیری تولیدکنندگان، راهی جز وارد کردن تدریجی آن‌ها در فضای رقابتی وجود ندارد. به این منظور، ایجاد بستر برای تجارت با کشورهای همسایه می‌تواند به عنوان گام اول برای نیل به هدف افزایش رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی قلمداد شود.
تجارت با کشورهای همسایه و دسترسی به بازارهای وسیع
افزایش وابستگی اقتصادی و تعاملات تجاری بین دو یا چند کشور همسایه، به معنای دسترسی به بازاری معادل مجموع جمعیت کشورهای طرف همکاری است. در صورتی که یک تولیدکننده قابلیت بهره‌برداری از این فرصت و بقا در فضای رقابتی جدید، در نتیجه تجارت بین کشورهای همسایه را داشته باشد و بتواند در بازار کشور دیگر حضور پیدا کند، از یکسو می‌تواند با افزایش تولید، زمینه سود بیشتر و اشتغال را فراهم کند، از سوی دیگر سرمایه‌گذاری در صنایعی را که تا پیش از این به دلیل مقیاس کوچک بازار توجیه‌پذیر نبودند، ترغیب کند.[۳]
تجارت ایران با کشورهای همسایه و سازمان سارک
سال‌ها است که اهمیت توسعه تجارت با کشورهای همسایه توسط سیاست‌گذاران اقتصادی ایران مورد کم‌توجهی قرار گرفته است. همین موضوع باعث شده تا سهم محصولات تولیدی ایران در وارادات کشورهای همسایه بسیار پایین باشد. بنا به گزارش سالانه سازمان تجارت جهانی از بین همسایگان مرزی ایران، تنها کشور افغانستان بیشترین سهم واردات خود (۱۷% در سال ۲۰۱۹) را به محصولات و کالاهای ایرانی اختصاص داده است. [۴] بر اساس همین گزارش در دیگر کشورهای همسایه همچون عمان، قطر، پاکستان و ترکیه، جمهوری اسلامی ایران حتی جزو ۵ کشور واردکننده مهم آن‌ها محسوب نمی‌شود.
تجربه نشان داده تمام کشورهای موفق اقتصادی، حداقل در بازار منطقه‌ای خود سهم زیادی دارند و تولیدکننده عمده آن ناحیه جغرافیایی به شمار می‌روند. عضویت ناظر ایران در سارک، قرابت فرهنگی و جغرافیایی، ضرورت تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و بسیاری موارد دیگر، افزایش تعاملات تجاری ایران با کشورهای همسایه و سازمان‌های منطقه‌ای همچون سارک، در چارچوب رویکرد منطقه گرایی هوشمند را به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است.
پینوشت:
[۱] وبسایت رسمی دبیرخانه سارک
[۲] مقاله سازمان همکاری منطقه‌ای آسیای جنوبی (سارک) و نقش آن در پیشرفت همکاری‌های منطقه‌ای، صص ۹-۳
[۳] دنیای اقتصاد، شماره خبر: ۶۵۳۲۷۷
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
