مسیر اقتصاد/ چین از دهه ۹۰ میلادی و با راهبرد «عزیمت به بیرون»[۱]، فرآیند جهانی شدن و تسخیر بازار دیگر کشورها را آغاز کرد. در ادامه، نیاز چین به واردات نفت خام و ضرورت حفظ امنیت مسیرهای ترانزیتی موجب تبیین راهبردی جدید از سوی چین به نام «رشته مروارید»[۲] گردید.
با تمرکز بر این راهبرد، چین می‌توانست از یک سو دایره نفوذ خود در راه‌های تجارت دریایی را گسترش بدهد و از سوی دیگر، با سرمایه‌گذاری و تقویت زیرساخت‌ها در بنادر کشورهای هدف، به توسعه خود در قالب راهبرد «عزیمت به بیرون» ادامه دهد.
«رشته مروارید» چگونه به توسعه چین کمک می‌کند؟
علت نامگذاری راهبرد اخیر به رشته مروارید ، بندرها و جزایری هستند که در مسیر ترانزیت کالا از مبدا یا به مقصد چین قرار دارند و دولت چین در صورت اعمال نفوذ در این جزایر، مسیر توسعه خود را هموارتر می‌کند.
بر همین اساس تا سال ۲۰۰۹ میلادی، سرمایه‌گذاری چین از جزیره هاینان در دریای چین جنوبی شروع شد، به بندر «سیهانوکویل» در کامبوج و «لائم چابانگ» در تایلند رسید و از طریق تنگه مالاکا به جزایر «زادِتکی»، «مِرگوی»، «کوکو» و بندر «سیتوِه» در میانمار راه پیدا کرد.
در نقشه زیر، موقعیت جغرافیایی مهم‌ترین جزایر و بندرهایی که چین در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده است قابل مشاهده است.
دولت چین در ادامه به سرمایه‌گذاری در «چیتاگانگ»، بزرگترین بندر بنگلادش روی آورد و پس از ورود به جزایری از مالدیو و بندر «هامبانتوتا» در سریلانکا، مسیر توسعه خود را به سمت دریای عمان و خلیج فارس ادامه داد.
از جمله مهم‌ترین دستاوردهای دیپلماسی اقتصادی چین در این ناحیه، سرمایه‌گذاری در بندر گوادر پاکستان بود که با عملی شدن ایده «سی‌پِک»، سرعت بیشتری پیدا کرد. بندر گوادر یکی از نقاط اتصال کمربند دریایی چین به راه خاکی توسعه داده شده در قالب طرح جاده ابریشم، موسوم به ابتکار «کمربند و جاده» است.
چین همچنان به دنبال ایجاد «کانال کرا» در تایلند است
توسعه بخشی از راهبرد رشته مروارید چین، ناشی از عدم پیشرفت پروژه ایجاد «کانال کرا»[۳] در تایلند است. کانالی که در صورت حفر، دریای چین جنوبی را به اقیانوس هند متصل خواهد کرد. با این اتفاق، کشتی‌های چینی از دور زدن مالزی و عبور از تنگه مالاکا بی‌نیاز می‌شوند.
در نقشه زیر مسیر تردد فعلی کشتی‌ها از تنگه مالاکا با خط سفید و مسیر حرکت کشتی‌ها در صورت حفر کانال کرا در تایلند، با خط قرمز قابل مشاهده است.
اما نکته‌ای که از نظر جغرافیایی برای تایلند اهمیت دارد این است که در صورت حفر چنین کانالی، کشور به دو قسمت تقسیم می‌شود و احتمال شورش در استان‌های جنوبی و تجزیه تایلند، افزایش پیدا خواهد کرد.
به همین علت تاکنون دولت تایلند گام عملی در راه ایجاد کانال برنداشته و پیشنهادات جایگزینی نظیر ایجاد خط‌آهن و بزرگراه در کنار ساخت دو بندر در دو سوی باریکه «کرا» در جنوب تایلند را مطرح کرده است.
رشته مروارید چین برای محاصره هند طراحی شده است
هند به عنوان شریک راهبردی آمریکا و مجری سیاست‌های اقتصادی غرب در آسیا، سال‌هاست که به پشتوانه آمریکا به تنش‌ها با همسایگان خود، مشخصاً چین و پاکستان، دامن زده است. گذشته از اختلافات مرزی و نظامی، مهم‌ترین عامل تنش‌زا بین چین و هند در سال‌های اخیر، رقابت اقتصادی بوده است.
با دیدن نقشه جزایر و بندرهایی که چین با اهداف نظامی یا اقتصادی به آن‌ها ورود کرده است می‌توان فهمید که یکی از اهداف چین در راهبرد «رشته مروارید»، محاصره دریایی هند در دو بعد اقتصادی و نظامی است.
واگذاری جزایر ایران به چین؛ دروغ یا واقعیت؟
این روزها ایران و چین در آستانه نهایی کردن برنامه جامع همکاری موسوم به توافق ۲۵ ساله هستند. علی‌رغم اینکه همچنان مفاد مذاکرات طرفین علنی نشده است اما با تحلیل‌هایی که مطرح شد، به نظر می‌رسد طرح چنین خواسته‌هایی از سوی طرف چینی مبنی بر سرمایه‌گذاری در جزایر ایران از طریق اعطای وام یا اجاره کردن جزایر دور از انتظار نیست.
وجود طرح «رشته مروارید» و اجرای آن در کشورهای مختلف، تحلیل اخیر را تقویت می‌کند. با این حال قبل از منتشر شدن متن اصلی مذاکرات و بررسی مفاد آن توسط مجلس شورای اسلامی، هرگونه اظهار نظری در حد تحلیل باقی می‌ماند.
در نهایت ایران باید بپذیرد که همکاری با چین نیز برای کشور هزینه دارد و این آگاهی، لزوم طراحی نقشه راهی برای پی بردن به میزان همکاری با کشورهای مختلف از جمله چین را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
پی‌نوشت:
[۱] Going Out Strategy
[۲] String of Pearls Strategy
[۳] Kra canal
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
