آینده تقاضای نفت متأثر از رفتار فعالانه کشورهای تولیدکننده

مسیر اقتصاد/ در پی استفاده روزافزون از انرژی‌های تجدیدپذیر در دنیا، به ویژه توسط کشورهای فاقد منابع نفت و گاز، آمار و گزارش های متعددی در خصوص پیش بینی میزان تقاضای نفت در دهه های آتی منتشر شده است. در این میان گزاره ای که بیش از همه توسط رسانه ها مورد توجه قرار گرفته، این است که عصر استفاده روزافزون از نفت در حال پایان یافتن است و دیر یا زود دوره گذار از نفت به انرژی های تجدیدپذیر شروع خواهد شد.

در صورت پذیرش این گزاره که در بلندمدت تقاضای نفت کاهشی خواهد بود، تنها راهی که در پیش روی کشورهای دارای منابع نفت و گاز قرار می گیرد این است که هر چه سریع تر از شر نفت خلاص شوند و به جرگه مروجین که عموما تولیدکنندگان تجهیزات تجدیدپذیر هستند، بپیوندند.

چه بلایی بر سر آینده تقاضای نفت می آید؟

در حال حاضر به دلیل شیوع ویروس کرونا و کاهش تردد و حمل و نقل، استفاده از نفت به عنوان سوخت به عنوان یکی از انواع مصارف این ماده، با کاهش مواجه شده است. اما نباید این مسئله را به عنوان یک عامل بلند مدت در نظر گرفت چراکه هم اکنون با انتشار اخبار مثبت از نتایج واکسن کرونا، دلگرمی‌هایی در تقاضای بازار نفت و به تبع آن در قیمت نفت به وجود آمده است.

نکته دیگر اینکه برخی از انواع حمل و نقل مثل هوایی و دریایی و به تبع آن استفاده از انواع سوخت مثل سوخت جت و نفت کوره، همچنان پابرجاست و قابلیت جابجایی آن با برق حداقل تا سال های دور وجود ندارد.

بنابراین در کوتاه مدت، صرفا بخشی از مصرف نفت، آن هم به عنوان سوخت متاثر شده است و پس از برطرف شدن همه گیری کرونا، این مسئله به روال عادی برخواهد گشت اما سوال اینجاست که در بلند‌مدت چه اتفاقی برای تقاضای نفت میفتد؟

آیا تقاضای نفت در حال کاهش است؟

با بررسی گزارش‌ نهادهای بین‌المللی انرژی در این خصوص، شاهد خواهیم بود که تقاضای نفت در دنیا با در نظر گرفتن مجموع مصارف آن حداقل تا سال ۲۰۴۰ صعودی است.

علاوه بر خوش‌بینی و امیدواری نسبت به توسعه و استفاده روزافزون از انرژی‌های تجدیدپذیر و افزایش سهم آن در تولید برق به عنوان یک عامل مهم و اثرگذار در ارائه گزارش ها، بررسی برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت توسعه ای کشورهای استفاده کننده از منابع نفت و به طور کلی تقاضای نفت به عنوان عامل مهم دیگری است که در آینده‌پژوهی این گزارش ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در این زمینه عموما ۲ روند مشخص در پیش بینی روند تقاضا در سال های آتی استفاده می شود که معمولا دو سر طیف این بررسی ها است. یک مورد اصطلاحا ادامه روند موجود (BAU) است و مورد دیگر با در نظر گرفتن محدودیت های حداکثری مربوط به انتشار کربن و اصطلاحا رسیدن به انتشار صفر کربن است.

اما سناریویی که کمتر مورد توجه قرار می گیرد در این گزارش ها، روند افزایش مصرف انرژی و به طور خاص تقاضای نفت است. در صورتی که کشورهای دارای منابع عمده نفت و گاز افزایش مصرف نفت را به صورت فعالانه پیگیری کنند و در دستور کار قرار دهند، با توجه به پویا بودن بازار مصرف و تقاضای نفت، می‌تواند پیش‌بینی و آینده پژوهی های این حوزه را تحت تاثیر قرار دهد.

یکی از نهادهای مهم در این خصوص که می تواند زمینه ساز نقش آفرینی فعالانه کشور های تولید کننده نفت باشد، اوپک است؛ که نمایندگی حدود ۳۰ درصد از  تولید نفت دنیا را بر عهده دارد و با اتحاد با ۱۰ کشور شاخص دیگر در این زمینه از جمله روسیه، این سهم را در حدود ۴۵ درصد بالا برده است.

اما تاکنون نه در گزارش های سالانه و پیش‌بینی های بلندمدت و نه در برنامه ریزی های مد نظر این سازمان، که می تواند در دستور کار کشورهای عضو قرار گیرد، اثری از توصیه به توسعه ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی به منظور بهبود وضعیت تقاضای کلی نفت در دنیا مشاهده نمی شود و کشورهای عضو این نهاد صرفا به صورت منفعلانه، به دنبال کاهش عرضه نفت جهت تعدیل قیمت نفت هستند.

توسعه پالایشگاه و پتروپالایشگاه، در دستور کار چین و هند

چین در شرف تبدیل شدن به کشوری است که بیشترین ظرفیت پالایش نفت در جهان را دارد. در حال حاضر، چین ۱.۴ میلیون بشکه در روز ظرفیت پالایش نفت جدید در دست ساخت دارد که در بین چهار پروژه پالایشگاهی توزیع خواهد شد. این مقدار علاوه بر بیش از ۱ میلیون بشکه در روز ظرفیت جدید اضافه شده از سال گذشته است. این به این معنی است که میلیاردها دلار صرف افزایش ظرفیت پالایشی شده است.

علیرغم نگرانی از عدم استفاده از این ظرفیت به دلیل شیوع ویروس کرونا، چین اخیراً پروژه دیگری را برای توسعه پالایش نفت انجام داد. مجتمع پتروپالایشگاه یولونگ (پالایشگاه و پتروشیمی) در شاندونگ با ظرفیت ۴۰۰ هزار بشکه در روز که در حدود ۲۰ میلیارد دلار هزینه دارد.

در همین حال  هند نیز در حال افزایش ظرفیت پالایش داخلی خود است. نارندرا مودی، نخست وزیر هند روز شنبه گفت، طی پنج سال آینده، این کشور قصد دارد ظرفیت فعلی خود را در زمینه پالایش نفت دو برابر کند.

در حال حاضر ، ظرفیت پالایش نفت هند ۲۵۰ میلیون تن در سال یا کمی بیشتر از ۵ میلیون بشکه در روز بر اساس ضریب تبدیل ۷.۳۳ بشکه در برابر هر تن نفت است. در برنامه های قبلی پیش بینی شده بود که طی ده سال آینده این میزان به ۴۵۰-۵۰۰ میلیون تن در سال و یا ۱۰ میلیون بشکه در روز افزایش می یابد. اکنون، این جدول زمانی فشرده تر شده و قرار است ۵ ساله به سرانجام  برسد.[۱]

پتروپالایشگاه، مقصد نهایی نفت در بلند مدت

دسته دوم اما استفاده از نفت به عنوان ماده اولیه محصولات پتروشیمیایی و پلیمری است. در بلند مدت، میزان تقاضای نفت به عنوان ماده اولیه محصولات پتروشیمیایی و پلیمری، در حال رشد روزافزون است.

مطابق با گزارش سالانه بریتیش پترولیوم در سال ۲۰۱۹ مصارف غیرسوخت نفت که منتج به تولید محصولات پلاستیکی می شود، به طور اکیدا صعودی خواهد بود و از حدود ۱۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۷ تا ۲۵ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۴۰ خواهد رسید.

مطابق با این گزارش، حتی اگر مصارف نفت به عنوان سوخت را تا سال های آتی ثابت و حتی کاهشی نیز در نظر گرفته شود، این مسئله می تواند با توسعه و اتصال واحد های پتروشیمی به پالایشگاه ها موجب توسعه روزافزون پتروپالایشگاه ها در جهان شود.

همچنین شایان ذکر است که مجموع تولیدات فعلی و افزایش تقاضای غیر سوخت نفت که در واقع در مقاصد پتروپالایشگاهی جهان است، معطوف به کشورهایی که عموما فاقد منابع قابل توجه نفت و گاز و توسعه یافته از جمله اروپا، چین، کره، ژاپن و ایالات متحده است و ازقضا کشورهای تولید کننده نفت، کمتر از این گزینه بهره برده اند.

در صورتی که توسعه پالایشی و در ادامه پتروپالایشی نفت در دستور کار کشورهای تولیدکننده نفت قرار گیرد، می تواند تاثیر قابل توجهی در مورد آینده تقاضای بازار نفت و همچنین پیش‌بینی ها در مورد قیمت بلند مدت این محصول گران بها داشته باشد.

پینوشت:

[۱] اویل پرایس

انتهای پیام/ نفت و انرژی