مسیر اقتصاد/ در اوایل مردادماه سال جاری، صمد کریمی مدیر اداره صادرات بانک مرکزی جزئیاتی از میزان بازگشت ارزهای صادراتی به کشور در طول سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ را اعلام کرد. بر اساس گزارش آقای کریمی در سال‌های ۹۷ و ۹۸، بالغ بر ۲۵ میلیارد یورو از صادرات غیرنفتی به کشور بازنگشته است. این بدان معنی است که میزان عرضه ارز در بازار داخلی از محل صادرات غیرنفتی در طول این ۲ سال، درحدود ۵۶ درصد میزان صادرات اسمی بوده و بازار ارز کشور از عرضه مابقی آن بی بهره مانده است.[۱]
در ادامه عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در تاریخ ۱۱ مهر ماه اعلام کرد: صادر کنندگان بالغ بر ۸ میلیارد دلار از تعهدات ارزی ۲۷ میلیارد دلاری ایفا نشده خود، مربوط به پروانه‌های صادراتی سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ خود را، به تدریج به چرخه اقتصاد کشور آورده‌اند و مانده تعهدات آن‌ها به حدود ۱۹ میلیار دلار کاهش یافته است.[۲]
نقش مهم بازگشت ارزهای صادراتی در کنترل نوسانات ارزی
در شرایطی که فروش نفت کشور به دلیل تحریم‌های آمریکا با کاهش قابل ملاحظه‌ای همراه شده و منابع محدود حاصل از آن نیز صرف تأمین ارز واردات کالاهای اساسی می‌شود، بازگشت ارزهای صادراتی یکی از مهم‌ترین الزامات برای افزایش عرضه ارز و کنترل نوسانات ارزی است.
مسئولین بانک مرکزی نیز در ماه‌های اخیر بر ضرورت بازگشت ارزهای صادراتی تأکید کرده‌اند و با وضع جریمه و مشوق در تلاش بوده‌اند به روند بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور سرعت ببخشند.
اهمیت جلوگیری از خروج سرمایه باهدف بازگشت ارزهای صادراتی
خروج سرمایه یکی از مهم‌ترین دلایل عدم بازگشت ارزهای صادراتی به کشور است. بسیاری از افراد سودجو توانسته‌اند به طرق مختلف از روند صادرات غیرنفتی سوءاستفاده کنند و سرمایه‌های ریالی خود را به ارز تبدیل نمایند و از کشور خارج کنند؛ که اثرات آن در مواردی همچون خرید گسترده ملک در کشورهای همسایه از سوی ایرانیان نمایان است.
صادرات کالا بدون بازگشت ارز حاصل از آن به کشور، عملا تفاوتی با خروج سرمایه ندارد. ساماندهی به وضعیت کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای و همچنین کنترل سیستمی جریان ریال باهدف جلوگیری از انتقال وجه‌های کلان بدون اسناد مثبته و با استفاده از حساب‌های شخصی، از جمله مواردی است که می‌تواند از روند سوءاستفاده از صادرات برای خروج سرمایه جلوگیری نماید.
بانک مرکزی چه کمکی برای رفع مشکلات تحریم‌ها کرده است؟
اما جلوگیری از خروج سرمایه برای بازگشت بخش عمده ارزهای صادراتی به کشور کافی نیست. بخش قابل توجهی از صادرکنندگان کالاهای ایرانی به دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌های بانکی نتوانسته‌اند منابع حاصل از صادرات خود را به داخل کشور بازگردانند. سئوال اساسی اینجاست که بانک مرکزی برای کمک به این صادرکنندگان چه اقدامی انجام داده که از آن‌ها انتظار دارد ارز حاصل از صادرات خود را به کشور بازگردانند؟
چنانچه بانک مرکزی بدون توجه به مشکلات پیش روی صادرکنندگان، تنها از اقدامات تنبیهی استفاده کند، نتیجه‌ای جز قفل شدن روند صادرات کشور درپی ندارد و همچنان بخش قابل توجهی از منابع حاصل از صادرات غیرنفتی ایران در خارج از کشور بلوکه خواهد ماند.
غفلت بانک مرکزی از انعقاد پیمان پولی دلیل مهم عدم بازگشت ارزهای صادراتی
درحالیکه اگر در طول سال‌های اخیر که ایران با شدیدترین تحریم‌های مالی مواجه بوده است، بانک مرکزی به نحوی جدی تر راهکار حذف دلار از تبادلات خارجی از طریق تجارت با پول‌های ملی را در دستورکار قرار می‌داد، بخش قابل توجهی از مشکلات ناشی از عدم بازگشت ارزهای صادراتی رخ نداده بود.
انعقاد پیمان‌های پولی دوجانبه با کشورهای طرف تجاری به منظور استفاده از ارزهای ملی در تجارت خارجی، موجب می‌شود عملا صادرکنندگان داخلی در ازای صادرات محصولات، ریال دریافت کنند و مسئله عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات عملا موضوعیتی نداشته باشد.
چنانچه تجارت خارجی کشور از مبادلات دلاری به کلی مستقل شود، عملا دلار در تأمین ارز محصولات وارداتی نقشی ندارد و این کار با ریال داخلی انجام خواهد گرفت و به دلیل کاهش تقاضای ارزی برای واردات، از بخش مهمی از نوسانات ارزی کشور جلوگیری می‌شود.
پینوشت:
[۱] پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی؛ کد خبر: ۲۰۴۰۶
[۲] پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی؛ کد خبر: ۲۰۶۰۵
انتهای پیام/ تجارت و ارز
