مسیر اقتصاد/ مسئله شوراها در ذهن اغلب افراد جامعه معمولا به شوراهای شهر، روستا و محله محدود میشود؛ از دلایلی که میتوان برای این تبادر ذهنی برشمرد آن است که در زمان انتخابات این شوراها، فضای حوزه‌های انتخابیه آن‌ها متحول میشود. اعضای این شوراها تماما انتخابی و به صورت معمول از افراد بومی همان منطقه جغرافیایی انتخاب میشوند که عموما در غیر این صورت افراد رای نمی‌آورند. همچنین مردم مستقیما در انتخاب نامزدها ایفاء نقش میکنند و رسانه‌های محلی نیز اهتمام خاصی نسبت به این انتخابات دارند. تصمیمات این شوراها تصمیمات خرد و در سطح جغرافیایی همان حوزه استحفاظی است.
تفاوت شوراهای عالی با شوراهای شهر و روستا
در شوراهای عالی اما شرایط کاملا متفاوت است؛ این تفاوت از نامزدی جهت شرکت در این شوراها گرفته تا کیفیت انتخاب و انتخابات این شوراها و همچنین عملکرد و تاثیر ایشان در تصمیمات و تحولات کشور، فاصله چند فرسخی با شوراهای شهری دارند.
اعضاء شوراهای عالی عموما انتصابی هستند؛ چرا که نسبت به وظیفه و اهداف کلان کشوری که برای یک شورای عالی تعریف میشود، باید اعضاء آن شورا دارای اختیارات کلان در سطح روسای قوای سه گانه، وزراء و همچنین فرماندهان طراز اول نظامی باشند. اما افراد انتخابی شوراهای عالی را ناظران این شوراها تشکیل میدهند که از باب وظیفه نظارتی مجلس شورای اسلامی این ناظران از بین نمایندگان مجلس انتخاب میشوند؛ به این معنا که نسبت به موضوع شورا در کمیسیون‌های تخصصی مجلس، افرادی داوطلب نظارت در آن شورا میشوند و سپس این افراد جهت تصدی نظارت در شوراهای عالی در صحن علنی مجلس به رای نمایندگان گذاشته میشود.
شوراهای عالی مغفول از چشم جامعه ، محبوب در چشم مسئولین
افرادی که در جامعه پیگیر اخبار و رسانه ها هستند شاید نام چند شورای عالی مانند شورای عالی امنیت ملی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی اقتصاد و مواردی از این دست را زیاد شنیده باشند؛ اما عموما از کنار تصمیمات این شوراها گذرا عبور میکنند و در واقع شاید نمیدانند اثرات تصمیمات این شوراها به چه اتفاقاتی در کشور منجر میشود.
یکی از دلایل محبوبیت این شوراها در چشم مسئولین در واقع همین غفلت مردم و البته رسانه‌ها از تصمیمات اتخاذ شده در این شوراها است. در واقع در سایه امن عدم شفافیت، مسئولیت آراء اتخاذ شده در شورا به جهت پاسخگویی و مطالبه متوجه شخص خاصی نیست و بالتبع اعضاء شورا هزینه‌ای برای اخذ یک تصمیم متوجه خود نمیدانند. این روند اشتباه در شوراهای عالی باعث شده است شوراهایی نامتعارف مانند «شورا عالی طنز» یا «شورای عالی خرما» نیز ایجاد شوند؛ که در ادبیات ساختاری و سیاستگذاری کشور بیشتر به یک شوخی شبیه است تا یک واقعیت.
تعریف مبهم شوراهای عالی در قوانین و اسناد بالادستی
یکی از جهات ابهام برانگیز شوراهای عالی در وهله اول تعریف این شوراها است؛ اینکه از بدو تاسیس و تشکیل شوراهای عالی تعریفی وجود ندارد خود نشان از کم توجهی قانونگذاران در پرداختن به این امر مهم و جزء لاینفک نظام دارد.
با وجود این تعاریفی غیررسمی وجود دارد که میتوان گفت قدری ذهن مخاطب را به ماهیت اصلی شوراهای عالی آشنا میکند. قانون اساسی تعریفی از ماهیت شوراها ارائه نداده است که این موضوع خود کار را سخت تر میکند. اما با توجه به متونی که به این موضوع پرداختند و همچنین ساختاری که شوراهای عالی دارند میتوان نتایجی را استنباط کرد.
کتاب حقوق شوراهای اداری، شورای عالی را این چنین تعریف میکند: «در حقوق ایران هیچ تمایز خاص و دقیقی میان مفهوم شورای عالی و شورای عادی وجود ندارد. آنچه بدوا به ذهن متبادر میشود آنست که شورای عالی در راس مجموعه‌ای از شوراها قرار دارد؛ درحالی که قید عالی برای برخی شوراها حکایت از اهمیت آن شورا مینماید.»
تعریف دقیق‌تر شوراهای عالی چیست؟
عده‌ای از کارشناسان بر این تعریف تکیه میکنند که شورای عالی در واقع به شورایی اطلاق میگردد که رئیس آن شورا رئیس جمهور، معاون اول رئیس جمهور، وزیر و یا نماینده‌ای از طرف رئیس جمهور باشد. اما با نگاهی به اعضاء و روسای شوراهای عالی، این نگاه نیز جامع به نظر نمی‌آید.
با این اوصاف در بیان تعریف دقیق تری از یک شورای عالی میتوان گفت: شورایی که ریاست آن را یکی از مسئولین کشوری یا لشکری که نسبت به اعضاء آن شورا، عالی رتبه محسوب میشود و همچنین موضوع آن شورا، مشورت در جهت حل یک یا چند مسئله کلان در کشور باشد.
با وجود نقش مهم و موثر شوراهای عالی در کشور و تاثیر غیرقابل انکاری که بر تصمیمات مسئولین دارند، قانون گذاران محترم نسبت به تعریف درست و ساختارمند این شوراها بی‌توجه بوده‌اند. این بی توجهی تا به امروز عواقبی را در کشور داشته که امید آن می‌رود هرچه سریعتر تعریفی درست از این شوراها ارائه گردد.
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
