به گزارش مسیر اقتصاد تشكیل و برگزاری اجلاس كمیسیون مشترك بین دو كشور به سال ۱۳۷۵ باز می‌گردد. در آن سال اولین اجلاس در دمشق بین مقام‌های ایران و سوریه برگزار شد که هدف از آن بررسی ابعاد همکاری مشترک اقتصادی ایران و سوریه بود.
تاریخچه همکاری مشترک اقتصادی ایران و سوریه و ابعاد آن
تا پیش از آغاز بحران سوریه در ۲۴ اسفند ماه ۱۳۸۹ در مجموع ۱۳ اجلاس كمیسیون مشترک در سطح وزیران در تهران و دمشق برگزار شد و بعد از اوج گرفتن ناآرامی‌ها و درگیرشدن مقام‌های سوری در بحران جنگ، این کمیسیون‌ها به طور منظم برگزار نشد و فقط به رفت و آمد وزرای دو كشور در زمینه‌های مختلف و نیل به برخی توافق‌ها و همكاری‌ها بسنده شد. خلاصه‌ای از جلسات کمیسیون‌های مشترک اقتصادی ایران و سوریه تا انتهای سال ۹۷ در جدول زیر گردآوری شده است.
به این ترتیب همانگونه که از جدول فوق نیز مشخص است، از سال‌های گذشته همواره موضوع مشارکت در پروژه‌های کشور سوریه و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایران در این کشور مورد توجه دولت‌های دو کشور بوده است.
صدور خدمات مسکن‌مهر به سوریه و عراق
حدود ۱۰ سال پیش و در ایام آغازین بحران جنگ داخلی در سوریه، وزارت مسکن و شهرسازی ایران رایزنی‌هایی در خصوص تکرار تجربه ساخت مسکن مهر در سوریه داشتند که ظاهرا حصول به توافق نهایی به دلیل اختلاف‌نظر بر سر قیمتِ ساخت، با مشکلاتی همراه بود و عملا بدون نتیجه بود.
پس از عدم تفاهم با دولت سوریه، اجرای انبوه‌سازی ایران در عراق مورد پیگیری واقع شد و جهت جلوگیری از بروز مشکل، برگزاری مناقصه بین ۵۰ تا ۱۰۰ شرکت ایرانی انبوه‌ساز به عنوان بخشی از پروتکل «صدور خدمات مسکن مهر» اعلام شد [۱].
درخواست سوریه از قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) جهت اجرای پروژه
مهندس مظفری فرمانده وقت قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا (ص) نیز در آذر سال ۱۳۹۱ در مصاحبه‌ای اعلام کرد: در مبنای سند راهبرد سازندگی که به تایید مقام معظم رهبری رسیده است یکی ازاهداف قرارگاه در این سند «سازندگی در کشورهای همسو و مسلمان» است که متناسب با شرایط کشورها و نیاز آن‌ها این قرارگاه در امر سازندگی حضور پیدا کرده و اخذ پروژه می کند که در همین زمینه از سوی کشور سوریه نیز درخواست‌هایی به منظور حضور ما برای سازندگی در این کشور شده بود که با توجه به شرایط این کشور در حال حاضر امکان حضور ما در آنجا فراهم نیست [۲].
آغاز دوران جدید روابط اقتصادی ایران و سوریه از سال ۱۳۹۵
با بحرانی‌تر شدن اوضاع سیاسی و امنیتی در سوریه، فعالیت و همکاری اقتصادی ایران و سوریه کم‌رونق‌تر از گذشته شد و جای خود را به همکاری امنیتی و مستشاری داد. با این حال در سال ۱۳۹۵، عملاً کشور سوریه دوران پسابحران خود را آغاز کرده و چرخ های اقتصاد و صنعت این کشور رفته‌رفته به حرکت در آمد.
در همین حال و در کنار تلاش جهت آزادسازی سایر مناطق تحت اشغال تروریست‌ها در بخش‌های شمال غربی و شرقی، مسئولان دو کشور ایران و سوریه به دنبال برداشتن گامی بلندتر برای متوازن‌ساختن مناسبات اقتصادی با روابط سیاسی در دوران جدید و شروع مرحله نو از فصل مناسبات اقتصادی بین تهران و دمشق با امضای موافقتنامه راهبردی بلندمدت بودند.
امضای ۵ سند همکاری مشترک اقتصادی ایران و سوریه در سال ۱۳۹۵
در همین راستا جمهوری اسلامی ایران در زمینه بازسازی و سرمایه‌گذاری اقتصادی در سوریه، قرارداد‌های قابل توجهی با دولت این کشور منعقد کرد. در دی ماه ١٣٩٥ تعداد ۵ سند همکاری بین ایران و سوریه به امضا رسید. تفاهم نامه‌های امضاشده شامل موارد زیر است:
- ساخت یک نیروگاه برق در لاذقیه
- بازسازی نیروگاه برق حرارتی در حلب و نیروگاه‌های برق حمص و دیرالزور
- واگذاری اپراتور سوم تلفن همراه به ایران
- استخراج فسفات از شرق سوریه
- واگذاری ۵ هزار هکتار زمین به ایران برای توسعه کشاورزی و هزار هکتار برای ساخت مخازن نفت
همچنین سرمایه‌گذاری در بخش بندر سوریه نیز جز موارد این تفاهم نامه‌ها بوده است[۳].
در مرداد ۱۳۹۷ یک هیئت ایرانی با سفر به دمشق ابعاد همکاری‌های مشترک در زمینه صنعت، فناوری اطلاعات و ارتباطات، ایجاد بنگاه های کوچک و متوسط (SMEها)، مطالعه در خصوص شبکه آبرسانی، ایجاد پست‌های جدید خطوط انتقال برق، صادرات صنایع دستی و بازسازی زیرساخت‌های سوریه مورد بررسی قرار گرفت و توافق‌نامه اولیه در خصوص آن‌ها امضا شد. در همان ایام پروژه ساخت ٣٠ هزار واحد مسکونی در استان‌های دمشق، حلب و حمص نیز به پیمانکاران ایرانی سپرده شد [۴].
نقش گروه مپنا در همکاری مشترک اقتصادی ایران و سوریه
در مهر ۱۳۹۷ نیز تفاهم‌نامه ساخت نیروگاه سیکل ترکیبی ۵۴۰ مگاواتی در لاذقیه سوریه به همراه خط لوله انتقال گاز بین موسسه تولید برق سوریه و گروه مپنا ایران به ارزش ۴۱۱ میلیون یورو به امضا رسید. گروه مپنا پیش از آن ۹۰۰ مگاوات نیروگاه را در شرایط جنگی در کشور سوریه ساخته و به مدار آورده بود.
همچنین وزیر نیروی ایران در خلال مراسم امضای این تفاهم‌نامه از آمادگی دو طرف جهت شروع روند اجرایی پروژه نیروگاه ۱۲۵ مگاواتی گازی در منطقه حلب و مذاکره جهت احداث نیروگاه بادی ۵۰ مگاواتی خبر داد. تا مهرماه ۱۳۹۷ بالغ بر ۸۰۰ مگاوات نیروگاه مختلف در سوریه برای مراحل بازسازی و تعمیرات معرفی شده بود [۵].
موافقتنامه ۲۰ ساله همکاری اقتصادی و راهبردی ایران و سوریه
پیش از امضای رسمی موافقتنامه همکاری‌های اقتصادی راهبردی بلند مدت ایران و سوریه، محمد سامر الخلیل، وزیر اقتصاد و تجارت خارجی سوریه با حضور در تهران و طی نشستی اعلام کرد که مهم‌ترین محور این قرارداد محورهای اقتصادی، سرمایه‌گذاری مالی و بانکی بین دو کشور است و زمان این توافق‌نامه بیش از ۲۰ سال است.
این اولین باری بود که کشور سوریه چنین توافق‌نامه‌ای راهبردی و بلندمدت با یک کشور دیگر امضا می‌کند و به اعتقاد وزیر اقتصاد سوریه، تسهیل‌کننده تبادلات تجاری بین دو کشور و رفع‌کننده موانع موجود در راه همکاری‌های مشترک اقتصادی، مالی و بانکی ایران و سوریه است [۶].
همچنین همزمان با حضور هیئت سوری در ایران، هیئتی از ایران نیز به سوریه سفر کرده و درباره ابعاد این توافق‌نامه و ظرفیت‌های بخش خصوصی در بازسازی سوریه به بحث و مذاکره پرداختند.
موافقتنامه همکاری‌های اقتصادی راهبردی بلندمدت ایران و سوریه در سال ۱۳۹۷
سرانجام موافقتنامه همکاری‌های اقتصادی راهبردی بلندمدت ایران و سوریه به همراه امضاء ۱۱ سند و یادداشت تفاهم همکاری بین این دو کشور در بهمن‌ماه ۱۳۹۷ و طی سفر معاون اول رئیس جمهور به دمشق رسانه‌ای شد که به شرح زیر است [۷]:
- یادداشت تفاهم همکاری‌های ژئوماتیک در زمینه نقشه‌برداری
- یادداشت تفاهم همکاری سینمایی
- سند برنامه همکاری اجرایی در زمینه آموزش و پرورش
- یادداشت تفاهم همکاری‌های مبارزه با پولشویی و تامین‌مالی تروریسم
- یادداشت تفاهم همکاری‌های مسکن و خدمات عمومی
- یادداشت تفاهم همکاری‌های ریلی
- یادداشت تفاهم در زمینه تشویق سرمایه‌گذاری مشترک
- یادداشت تفاهم همکاری‌های نمایشگاهی
- یادداشت تفاهم برنامه اجرایی همکاری‌های فرهنگی
- یادداشت تفاهم چهاردهمین اجلاس کمیته عالی همکاری‌های اقتصادی دو کشور
- موافقتنامه همکاری‌های اقتصادی راهبردی بلند مدت ایران و سوریه
پی‌نوشت:
[۲] قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا
[۷] دفتر معاون اول رئیس جمهوری
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
