به گزارش مسیر اقتصاد شرکت ایران ایر در ماه‌های گذشته دو قرارداد بزرگ خرید هواپیما با دو شرکت ایرباس و بوئینگ به امضا رسانده است. در قرارداد با شرکت ایرباس ۱۰۰ هواپیما به ارزش تقریبی ۱۸ میلیارد دلار در یک پروسه زمانی ۱۰ ساله به ایران تحویل خواهد شد که اولین آن، ماه گذشته تحویل شد.
طبق گفته مسئولین شرکت ایران ایر، ۸۵ درصد از منابع اعتباری مربوط به خرید این هواپیماها از طریق فاینانس بین‌المللی تامین خواهد شد و ایران‌ایر در ۴ قسط که مجموعا به یک میلیارد دلار می‌رسد، آورده مالی ۱۵ درصدی خود را تامین می‌کند.[۱]
در قرارداد با شرکت بوئینگ نیز ۸۰ فروند هواپیمای مسافربری به ارزش تقریبی بیش از ۱۶ میلیارد دلار در یک دوره ۱۰ ساله به ایران ایر تحویل می‌شود. همچنین قرار است اولین هواپیماهای بوئینگ فروردین ۹۷ تحویل ایران شود. در این مورد نیز بخش زیادی از تامین مالی قرارداد به وسیله فاینانس صورت می‌گیرد.
خرید هواپیمای نو برای ناوگان هوایی کشور اقدامی قابل تحسین است و می تواند مزایای زیادی برای کشور به همراه داشته باشد؛ با اینحال در مورد قراردادهای منعقد شده ابهاماتی وجود دارد که لازم است مسئولین وزارت راه درخصوص آن‌ها شفاف سازی نمایند. در ادامه برخی از این ابهامات مورد بررسی قرار گرفته است:
۱- آیا خرید هواپیما اولویت حوزه حمل و نقل کشور است؟
اولین سئوالی که درخصوص این خریدهای عمده مطرح است، ضرورت و اولویت آن است. طبق فرموده رهبر انقلاب «در تصمیم‌گیری‌هایی که ما در زمینه‌ی مسائل اقتصادی می کنیم، اولویّتها را باید در نظر بگیریم. گاهی یک کاری خیلی مهم است، خیلی لازم است امّا [دارای] اولویّت نیست؛ یعنی از آن کارِ لازم‌تری وجود دارد. فرض کنید ناوگان هوایی ما نوسازی بشود؛ خب، خیلی کار مهم و لازمی است امّا اولویّت است؟ آیا این اولویّت کشور است؟ این باید بررسی بشود؛ من نظر کارشناسی نمی دهم، من تذکّر می دهم برای اینکه کار کارشناسی بشود؛ من تذکّر می دهم که اولویّتها باید رعایت بشود. این یکی از مسائل بسیار مهم است»[۲]
بنابراین در ضرورت نوسازی ناوگان هوایی کشور شکی نیست؛ منتهی لازم است در این زمینه اولویت‌ها در نظر گرفته شود.
طبق گفته مقامات وزارت راه این خریدها در تقابل با اقدامات دیگر این وزارت خانه، همچون توسعه زیرساخت‌های ریلی و رونق بخش مسکن، نیستند؛ گزارش ها نیز حاکی از آن است که این وزارتخانه در حوزه ریلی و حمل و نقل زمینی، اقدامات متعددی انجام داده است.
با این حال باید به این نکته توجه جدی شود که تمرکز امکانات و زمان مسئولین این وزارتخانه بر روی مسئله خرید هواپیما، نباید آن‌ها را از رسیدگی به دیگر اقدامات اساسی که در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بر عهده این وزارتخانه قرار دارد، باز دارد؛ همچنین که لازم است افکار عمومی به نحوی شایسته درخصوص مسائل فنی، حقوقی و اقتصادی این قرارداد توجیه شوند.
به عنوان مثال مسئولین وزارت راه و حتی رئیس جمهور، برای نشان دادن ضرورت خرید این هواپیماها، بر آمار سفرهای خارجی ایرانیان با هواپیماهای خارجی تأکید دارند. اما هنوز در این زمینه آمار متقن و قابل اعتنایی منتشر نشده است و به طور دقیق معلوم نیست هرساله چه میزان ارز از این محل به ایرلاین‌های خارجی پرداخت می شود.
از طرف دیگر تاکنون به طور رسمی یک توجیه فنی با جزئیات کافی و یا یک پیش بینی مستند از جریان درآمد و هزینه‌های این هواپیماها ارائه نشده که به طور مستدل بتوان اثبات کرد این قراردادها، توجیه فنی و اقتصادی دارند.
چنانچه فعالین اقتصادی اشراف دارند، محاسبه‌ی دقیق سود و زیان، ارزش فعلی سرمایه‌گذاری، زمان بازده سرمایه و دیگر مسائلی از این دست، پیش شرط هرگونه سرمایه‌گذاری، آن هم در سطح ملی و در این حجم بالا است. بنابراین اولین و مهمترین ابهامی که لازم است درخصوص قراردادهای خرید هواپیما از شرکت‌های ایرباس و بوئینگ برطرف گردد، اولویت این طرح و توجیه فنی و اقتصادی آن است.
در یادداشت‌های بعدی به دیگر ابهامات موجود در این قرارداد که نیازمند شفاف سازی است اشاره خواهد شد.
پینوشت:
[۱] http://www.isna.ir/news/95100201088/
[۲] http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33371
