به گزارش مسیر اقتصاد پس از تصویب قانون اخراج نیروهای خارجی توسط پارلمان عراق در نیمه دی ماه سال گذشته، کشور آمریکا درخواست‌هایی به صورت شفاهی و مکتوب جهت آغاز گفتگو با دولت عراق در این زمینه، تحت عنوان گفتگوهای استراتژیک ارسال کرد. پیام‌های رد و بدل شده بین آمریکا و عراق چند ماهی به طول انجامید تا سرانجام روز ۱۷ فروردین سال جاری، سفیر آمریکا در عراق با حضور در دفتر عادل عبدالمهدی، نخست وزیر مستعفی عراق، پیشنهاد واشنگتن برای تعیین هیئت مذاکره و تاریخ رسمی شروع گفتگوهای استراتژیک را ابلاغ کرد که همان زمان با استقبال نخست وزیر روبرو شد [۱]، گفتگوهایی که نه‌تنها موضوعات امنیتی و نظامی بلکه با هدف افزایش حضور اقتصادی آمریکا در عراق پیگیری می‌شود.
پیشنهاد گفتگوهای استراتژیک توسط آمریکا
سه روز پس از این دیدار، عادل عبدالمهدی در جلسه شورای امنیت ملی عراق گفت که آمریکا خواستار گفتگو با دولت عراق شده، ضمن آنكه خاطرنشان كرد كه دولت وی از واشنگتن خواسته است كه نیروهای خود را به شیوه‌ای مسالمت‌آمیز و نه خصمانه از عراق خارج کند. وی با بیان اینکه دولت وی در حال مطالعه پرونده «خروج نیروهای خارجی برای خدمت به عراق و منطقه» است، افزود: ما نمی‌خواهیم اختلاف نظرها با واشنگتن منجر به تجزیه کشور و افزایش مشکلات شود. [۲]
پس از تعیین تکلیف نخست‌وزیری در عراق و تنها چهار روز پس از انتخاب مصطفی الکاظمی به عنوان نخست وزیر دولت عراق، پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در پیامی اعلام کرد که اواسط ماه ژوئن، آمریکا و عراق گفتگوهای استراتژیک خود را آغاز می‌کنند. وزیر امور خارجه آمریکا درباره ابعاد این گفتگوها گفت که همه مسائل استراتژیک بین دو کشور، از جمله آینده حضور نیروهای آمریکایی و روش پشتیبانی از حکومت عراق در دستور کار قرار خواهد گرفت. [۳]
تمرکز بر بٌعد اقتصادی در گفتگوهای استراتژیک آمریکا و عراق
با نزدیکی به موعد برگزاری این مذاکرات، رفته‌رفته ابعاد تازه‌ای از موضوعاتِ مورد بحث در این گفتگوها مطرح و مشخص شد که موضوع مذاکرات قرار است چیزی فراتر از آنچه که در ابتدا مطرح شده بود، باشد.
گفتگوهای استراتژیک آمریکا و عراق -که از آن به عنوان فرصتی برای کاهش تنش‌های این دو کشور نام برده می‌شود- در واقع بر اساس چارچوب توافقات استراتژیک منعقدشده بین عراق و آمریکا در سال ۲۰۰۸ است و پیش‌بینی می‌شود مشتمل بر ۳ محور کلی زیر باشد:
- چگونگی ادامه حضور نظامی آمریکا در عراق و مبارزه با داعش
- روش‌های حمایت اقتصادی آمریکا از عراق و جلب کمک‌های جهانی برای بازسازی عراق
- قطع ارتباط ایران و نیروهای مقاومت در عراق با هدف افزایش فشار حداکثری بر اقتصاد ایران [۴]
در رسمی‌ترین اظهار نظر، سفیر آمریکا در عراق طی پیامی ویدیویی اعلام کرد که گفتگوهای استراتژیک آمریکا و عراق تنها در سطح مسائل امنیتی نیست و روابط دوجانبه بیشتری در همه زمینه‌ها از موضوعات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و علمی را در بر خواهد گرفت.
افزایش حضور اقتصادی آمریکا در عراق؛ پیشنهاد اندیشکده‌های غربی
در همین رابطه اندیشکده‌های بسیاری در آمریکا و اروپا به بررسی ابعاد گفتگوهای استراتژیک آمریکا و عراق پرداختند که در بسیاری از این گزارش‌ها، ارائه پیشنهاد افزایش حضور اقتصادی آمریکا در عراق با هدف کسب سود و همچنین حذف اقتصادی ایران از بازار عراق خودنمایی می‌کند.
به عقیده بسیاری از کارشناسان، نگاه علاقه‌مندانه آمریکا به کشور عراق در موضوعاتی فراتر از آنچه آنان مبارزه با تروریسم می‌نامند تعریف می‌شود و کاملاً رنگ و بویی اقتصادی دارد. اخیراً موسسه بروکینگز در گزارشی اذعان داشت که آمریکا برای تسلط بر منابع نفتی هنوز نیاز به حضور در عراق دارد [۵]. موسسه واشنگتن نیز با ذکر توصیه‌هایی در رابطه با گفتگوهای استراتژیک پیش رو، راه‌های تقویت حضور آمریکا در عراق را متذکر می‌شود که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درخواست تضمین امنیت سفارت، تاسیسات و نیروهای امریکایی
- تحت کنترل قراردادن نیروهای همسو با ایران و محور مقاومت
- برداشتن گام‌های عملی جهت استقلال انرژی از ایران توسط دولت عراق [۶]
اندیشکده (RCD) Real Clear Defense نیز در گزارشی با بررسی گفتگوهای استراتژیک آمریکا و عراق پیشنهاد داده است که آمریکا جهت افزایش حضور در عراق، لازم است خود را از لبه پرتگاه دور کند؛ به عبارت دیگر به‌جای اینکه منحصراً به حضور ارتش آمریکا در عراق بپردازد، روی اقتصاد عراق متمرکز شود.
این اندیشکده بیان می‌کند که در حال حاضر بیشتر شرکت‌های خدمات خارجی به‌دلیل کاهش قیمت نفت و بحران کرونا از بخش نفت عراق خارج شده اند. شرکت‌های آمریکایی هم‌اکنون نه‌تنها به خاطر سودآوری خود، بلکه برای افزایش نفوذ غیرنظامی واشنگتن در بغداد باید به افزایش سرمایه‌گذاری در عراق بپردازند.
حضور اقتصادی آمریکا در عراق با هدف حذف ایران
اندیشکده RCD درباره حذف اقتصادی ایران از کشور عراق این نکته را متذکر می‌شود که افزایش حضور اقتصادی آمریکا در عراق، به معنی گرفتن این موقعیت‌های سودآورِ اقتصادی از دست ایران است. همچنین سرمایه‌گذاری آمریکا در بخش صنعت گاز کشور عراق، مخصوصا جمع‌آوری گازهای فلر، می‌تواند در حذف ایران از بازار گاز و برق عراق تاثیر جدی بگذارد. علاوه بر این با توجه به جمعیت ۵۰ میلیونی عراق، حضور آمریکا در صنعت بانکداری و مالی مدرن عراق نیز می‌تواند زمینه‌ای برای افزایش سرمایه‌گذاری در این کشور باشد.
این اندیشکده در ادامه با انتقاد از عملکرد دولت آمریکا در موضوعات تجاری می‌نویسد: این در حالیست که وزارت امور خارجه آمریکا معمولا امور بازرگانی و تجارت را به خوبی انجام نمی‌دهد؛ تعداد اندکی از نیروهای آمریکایی در عراق، سوابق بازرگانی و مالی دارند. در این زمینه آمریکا باید از کشورهایی مانند چین، ترکیه و امارات الگوبرداری کند. این اندیشکده تصریح می‌کند که چهره حضور آمریکا در عراق طی ۱۰ سال آینده، نباید تنها با ظاهری نظامی، بلکه بیشتر با استفاده از بازرگانان و سرمایه‌گذاران نمایش داده شود. [۷]
گفتگوهای استراتژیک مقدمه‌ای برای آغاز مذاکرات بلندمدت
به عقیده اغلب کارشناسان این مرحله از گفتگوهای استراتژیک که به احتمال زیاد در سطحی پایین‌تر از وزیر امور خارجه و از طریق ارتباط اینترنتی برگزار خواهد شد، به‌عنوان مقدمه و بستری برای گفتگو و تبادل نظرهای آینده آمریکا و عراق شناخته می‌شود؛ چراکه از یک سو انتخابات آمریکا و از سوی دیگر شیوه پاسخ ایران به نتایج این مذاکرات بر روش تعامل دولت آمریکا با حاکمیت عراق تاثیرگذار است. از طرف دیگر گفته می‌شود هدف اصلی نخست وزیر عراق از این مذاکرات، به‌دست آوردن پشتوانه‌ای اقتصادی از دولت آمریکا برای رفع بحران‌های مالی عراق و فرونشاندن اعتراضات است [۸]؛ هدفی الزامی که به نظر می‌رسد نخست وزیر عراق آن را از مسیری اشتباه دنبال می‌کند.
پی‌نوشت:
[۱] دفتر نخست‌وزیری عراق
[۳] وزارت امور خارجه آمریکا
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
