به گزارش مسیر اقتصاد از هفته نامه اکونومیست، با پیر شدن بیشتر جمعیت و در نتیجه پیری نیروی کار در ژاپن، سالمندان بعد از بازنشستگی نیز به کار کردن ادامه می‌دهند.
منطقه «آیچی» قلب کارخانجات ژاپن است. در حال حاضر در این منطقه اغلب کارخانجات در یافتن کارگر با مشکل مواجه هستند. در ژاپن، همچون دیگر کشورهایی که با کمبود نیروی کار مواجه هستند، راه حل مقابله با این مسئله افزایش سن بازنشستگی است. به عنوان مثال در شرکت «نیشی جی ماکس» که یکی از تولیدکنندگان قطعات خودرو برای صنعت خودروسازی ژاپن است، بیش از ۳۰ نفر از ۱۴۰ کارگر بالای ۶۰ سال سن دارند؛ پیرترین فرد ۸۲ سال سن دارد. مسئولین شرکت‌های ژاپنی معتقدند در وضعیت کنونی کنار گذاشتن زودهنگام کارگران خبره اتلاف منابع است و تا زمانی که فردی همچنان تمایل به کار دارد، باید به او اجازه کار داده شود.
جمعیت فعال در نیروی کار ژاپن در اواسط دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی به بیشترین مقدار خود یعنی ۶۷ میلیون نفر رسید، ولی از آن زمان تاکنون ۲ میلیون نفر کاهش یافته است. طبق آمارهای دولت ژاپن، به دلیل پیری و کاهش روزافزون جمعیت، تعداد نیروی کار این کشور در اواسط قرن بیست و یکم به حدود ۴۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت. تعداد افراد خارجی شاغل در ژاپن در سال ۲۰۱۵ به رکورد ۲٫۲ میلیون نفر رسیده ولی این مقدار نیز برای پر کردن جاهای خالی موجود در بازار نیروی کار این کشور کفایت نمی‌کند. در واقع مسئولان ژاپنی ترجیح می‌دهند به جای باز کردن درهای بازار کار به روی مهاجران، با افزایش سن بازنشستگی و دیگر سیاست‌های مشابه، از نیروی کار بومی کشور خود بیشتر استفاده کنند.
شرکت‌های بزرگ ژاپنی سن بازنشستگی را ۶۰ سال در نظر می‌گیرند – که دلیل عمده آن کاهش هزینه‌های حقوق و دستمزد است؛ چراکه در سیستم‌های مالی این شرکت‌ها میزان حقوق و دستمزد با سابقه‌ی کار کارگران افزایش می‌یابد. اما در دیگر شرکت‌ها تعیین سن بازنشستگی این قدر دقیق نیست. در ژاپن تعداد افراد بالای ۶۰ سال مشغول کار، از ۸٫۷ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰، به حدود ۱۲٫۶ میلیون نفر افزایش یافته است. طبق نظرسنجی‌های صورت گرفته بیش از دو سوم افراد بالای ۶۵ سال در ژاپن اظهار کرده‌اند که تمایل دارند به کار کردن ادامه دهند. طبق آمار سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، سن واقعی بازنشستگی در ژاپن برای مردان به حدود ۷۰ سال رسیده است. در اغلب کشورها مردم عموما پیش از رسیدن به سنی که مشمول خدمات بازنشستگی گردند، کار خود را رها می‌کنند. ژاپن در این زمینه یک استثنا است و با وجود اینکه افراد ۶۱ سال به بالا(تا سال ۲۰۲۵ این سن به ۶۵ سال افزایش خواهد یافت) مشمول خدمات بازنشستگی هستند، معمولا سن ترک کار در این کشور بالاتر از این سن است.
پیر شدن نیروی کار ژاپن به وضوح قابل تشخیص است. به عنوان مثال تعداد افراد مسن راننده تاکسی، فروشنده و حتی نگهبان بانک در حال افزایش است. میانگین سنی رئسای شرکت‌های بزرگ نیز درحال افزایش است. به عنوان مثال «میکو ساساکی» رئیس شرکت میتسوبیشی درحال حاضر ۷۹ سال سن دارد. «ماساموتو یاشیرو» رئیس بانک شینسِی نیز ۸۷ ساله است. «سونئو واتانابه» مدیر مسئول پر تیراژترین روزنامه جهان، «یومیوری شیمبون» نیز به سن ۹۰ سالگی رسیده است.
درحال حاضر در ژاپن کار کردن افراد بعد از زمان بازنشستگی اجتناب ناپذیر است. این کشور اشتیاق چندانی برای جذب کارگران خارجی ندارد و بنابراین استفاده بیشتر از بازنشستگان، زنان و همچنین ربات‌ها را در دستور کار دارد. شرکت‌های مخصوص یافتن کار پاره وقت برای افراد بالای ۶۵ سال سن در حال گسترش هستند و افرادی که از شرکت‌های بزرگ بازنشسته میشوند، برای یافتن کار جدید به این شرکت‌ها مراجعه می‌کنند. مسئولین این شرکت‌ها معتقدند افراد بازنشسته دانش و تجربه ارزشمندی دارند و میتوانند بعد از بازنشستگی نیز از آن استفاده نمایند. علاوه بر این، این افراد با دستمزد کمتری کار می‌کنند. برخی شرکت‌ها نیز بازنشستگان خود را دوباره با قراردادهای موقت و با شرایط و مزایای ضعیفتر از گذشته استخدام می‌کنند.
افزایش سن کار ناشی از بحران نیروی کار در ژاپن، موجب کمبود مزمن مراقبت‌های پرستاری از افراد مسنی شده است که دیگر توانایی کار کردن ندارند. مشاوران معتقدند برای کمک به این مسئله لازم است سالمندانی که هنوز بدنی سالم دارند برای کمک به دیگر سالمندان تشویق شوند. چنانچه ۱۰ درصد از سالمندان اقدام به مراقبت از دیگر سالمندان نمایند، ۷۰۰ هزار نیروی پرستاری جدید تا سال ۲۰۲۵ ایجاد خواهد شد. با اینحال نظام بازنشستگی ژاپن برخلاف این پیشنهاد است؛ چراکه در صورتی که افراد بازنشسته درآمدی بیش از یک حد معین داشته باشند، خدمات به آن‌ها قطع میشود و این مسئله انگیزه سالمندان برای همکاری را کاهش میدهد.
در حال حاضر نیروی کار ژاپن با بحران پیری مواجه است و مسئولین شرکت‌ها نیز تمایل به نگهداشتن نیروی کار بعد از بازنشستگی آن‌ها دارند. اما باید دید در آینده بحران نیروی کار ژاپن به چه نتایجی ختم خواهد شد.
