مسیر اقتصاد/ عراق که شریک سیاسی و تجاری ایران است برای تامین برق خود از ایران گاز و انرژی الکتریکی وارد می‌کند. این موضوع نه تنها سطح تبادلات دو همسایه را افزایش داده است، بلکه با تداوم تبادل برق در آینده، روابط سیاسی دو کشور مستحکم‌تر و امنیت انرژی در هر دو سو تقویت خواهد شد.
امنیت انرژی مسئله‌ای است که اقتصاد، رفاه اجتماعی و حتی امنیت نظامی یک کشور به آن وابسته است. همه کشورها برای ارتقای امنیت انرژی خود راهکارهای گوناگونی در پیش می‌گیرند که یکی از آن‌ها تقویت ارتباط در حوزه انرژی با کشورهای اطراف است.
در عین حال آمریکا به همراه هم‌پیمانان منطقه‌ای خود از طرق مختلف درصدد قطع ارتباط دو سویه میان ایران و عراق است. معافیت‌های قطره‌چکانی آمریکا با پیش‌شرط‌های مختلف برای واردات برق و گاز ایران و پیشنهاد عربستان مبنی بر صادرات برق رایگان به عراق، بخشی از این کارشکنی‌ها است که نشان از اهمیت موضوع دارد.
تخریب دکل‌های برق به دست نیروهای داعش
طی هفته‌های اخیر در راستای همان رویکرد، نیروهای داعش اقدام به انفجار دکل‌های برق کرده‌اند. از آنجایی که برق یکی از پایه‌های رفاه در زندگی امروز است و همه مردم با آن سروکار دارند، این کار با هدف ایجاد اختلال در زندگی مردم عراق و ایجاد نارضایتی اجتماعی انجام می‌شود.
از سوی دیگر دکل‌های تخریب شده مربوط به انتقال برق ایران به عراق است که به این ترتیب، علاوه بر ایجاد اختلال در روند تبادل برق دو کشور، نارضایتی عمومی در عراق علیه ایران را نیز تشدید می‌کند.
به گفته حاتم التمیمی معاون فرماندار المقدادیه عراق، انفجار این دکل‌ها که برق صادراتی ایران به عراق را حمل می‌کنند، تا کنون موجب از دست رفتن حداقل ۴۰۰ مگاوات از برق وارداتی از ایران شده است.[۱]
پیش‌تر وزارت برق عراق در ۲۸ آوریل از خارج شدن ۱۵۰۰ مگاوات برق از مدار به علت سقوط دو دکل برقی بر اثر یک عملیات تروریستی در دیالی خبر داده بود.[۲]
تامین برق عراق از طریق کدام کشورها میسر است؟
گذشته از تحلیل رفتار سیاسی برخی کشورهای منطقه، حاکمیت مستقل در عراق حق دارد برای ارتقای امنیت و تامین پایدار انرژی کشورش تبادلات انرژی با همسایگان خود را گسترش دهد. در حال حاضر یکی از بهترین مبادی تامین انرژی عراق، ایران است اما علاوه بر ایران کدام کشورها می‌توانند به تامین برق این کشور کمک کنند؟
عربستان
در شکل زیر نقشه عراق و کشورهای همجوار آن دیده می‌شود. عراق بیشترین مرز خاکی مشترک را با ایران و عربستان دارد. از آنجایی که شبکه برق عربستان در نواحی نزدیک به مرز عراق توسعه نیافته است، این کشور برای صادرات مستقیم برق به عراق باید زیرساخت‌های جدید احداث کند که علاوه بر هزینه زیاد، زمان‌بر نیز خواهد بود. به علاوه نواحی جنوبی نزدیک به مرز عربستان در عراق نیز تراکم جمعیتی بسیار کمی دارد و دارای زیرساخت‌های لازم نیست.
لذا گزینه تامین برق عراق از عربستان در کوتاه مدت وجود ندارد و سخن گفتن از صادرات برق مستقیم از عربستان به عراق بیشتر یک بولوف سیاسی است.
کویت
عراق برای اتصال به شبکه برق کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) برنامه دارد و مسیر انتقال برق کشورهای GCC به عراق، مرز کویت است.
در سال ۲۰۱۹ میلادی، وزارت برق عراق قراردادی با سازمان بهم پیوستگی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCCIA) برای ساخت دو شبکه ارتباطی برای انتقال انرژی برق به میزان ۵۰۰ مگاوات منعقد کرده است و قرارداد مذکور به امضای لوی الخطیب، وزیر برق وقت عراق و احمد ابراهیم، رئیس سازمان نامبرده رسیده است.
بر اساس این قرارداد، سازمان GCCIA هزینه ساخت این دو شبکه ارتباطی به طول ۳۰۰ کیلومتر را برعهده خواهد گرفت که ۸۰ کیلومتر آن در داخل عراق و ۲۲۰ کیلومتر آن در خاک کویت خواهد بود.[۳]
لوی الخطیب با اشاره به قرارداد واردات برق عراق از کشورهای GCC بیان کرده است: بهای برق وارداتی از این کشورها به میزان ۱۵ درصد از بهای برق ایران پایین‌تر است و اجرای آن یک سال زمان می‌برد. اما بهای برق ایران بسیار رقابتی است، زیرا مربوط به بازار آزاد است.[۴]
اتصال الکتریکی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس دارای یک مسیر ۴۰۰ کیلوولت AC است که برق کشورهای کویت، بحرین، قطر، امارات و عمان را بهم متصل می‌کند و عربستان که فرکانس برق متفاوتی دارد با فناوری Back to Back HVDC به آن‌ها متصل شده است. با این ارتباط الکتریکی که در سال ۲۰۱۱ تکمیل شد، این کشورها در ساعات پیک بار امکان تبادل برق دارند و می‌توانند به جای احداث نیروگاه جدید، از این خط تغذیه شوند.
اردن
برنامه دیگر تامین برق عراق از طریق واردات از کشور اردن است. وزیر برق سابق عراق با اشاره به مذاکره برای ارتباط الکتریکی با اردن و واردات برق از این کشور، بیان کرده است: این امر به ۲۴ ماه زمان نیاز دارد که میزان آن تا حد زیادی با واردات برق ایران مساوی است.[۵]
گفته می‌شود اتصال الکتریکی عراق و اردن در راستای تشکیل شبکه هشت‌گانه برق میان عراق، اردن، سوریه، ترکیه، لبنان، فلسطین، مصر و لیبی (شبکه بهم پیوسته EIJLLPST) و به دنبال آن ایجاد بازار برق منطقه‌ای خواهد بود.
ترکیه
چندی پیش وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه در گفتگو با وزیر برق عراق از آمادگی ترکیه برای تقویت و ارتقای زیرساخت‌های برق عراق سخن گفت. همچنین وی، سال گذشته اعلام کرده بود که ترکیه و عراق توافق کردند که به محض اینکه عراق به روز رسانی‌های لازم را در زیرساخت‌های خود انجام دهد، تجارت برق را آغاز کنند.[۶]
از یک سو به روز رسانی و ارتقای زیرساخت‌های عراق نیاز به هزینه و زمان دارد و از سوی دیگر ترکیه تمایل دارد خط انتقال ۴۰۰ کیلوولت جدید بین دو کشور به وسیله پست back to back HVDC عملیاتی شود که بناست در خاک ترکیه راه‌اندازی شود. بنابراین تا تکمیل شدن این فرایند، به نظر نمی‌آید تبادل برق قابل ملاحظه‌ای میان عراق و ترکیه صورت بگیرد.
گرچه الخطیب از عقد قرارداد تبادل برق با ترکیه سخن گفته است اما تامین برق عراق از طریق ترکیه گزینه‌ای عملیاتی برای حال حاضر این کشور نیست، هرچند عراق یکی از اهداف صادرات برق ترکیه در سال‌های آینده خواهد بود.
سوریه
عراق و سوریه در گذشته دارای ارتباط الکتریکی بودند که حملات داعش به زیرساخت‌های این بخش آسیب وارد کرد. در حال حاضر زیرساخت‌های برق سوریه نیاز به ترمیم و توسعه دارد. لذا وضعیت تولید و زیرساخت برق در سوریه به گونه‌ای نیست که تا چند سال آینده بتواند به عراق انرژی الکتریکی صادر کند.
با این وجود با توجه به فعالیت ایران در صنعت برق سوریه، چنانچه شبکه عراق و سوریه بار دیگر و مستحکم‌تر از گذشته بهم متصل شود، علاوه بر امکان تبادل برق بین دو کشور ، زمینه همگام (سنکرون) شدن شبکه برق ایران، عراق و سوریه و ارتقای امنیت انرژی منطقه‌ای به وجود خواهد آمد.
در عین حال که کشور عراق به خصوص پس از تشکیل کابینه جدید برای تامین برق خود از کانال‌های مختلف تلاش می‌کند، ایران باید فرصت تقویت پیوندهای تجاری خود با عراق خصوصا در حوزه انرژی را غنیمت بشمرد. برای این موضوع لازم است نگاه در تجارت انرژی با عراق از صادرات صرف به این کشور به داد و ستد بلند مدت انرژی، تقویت پیوند سیاسی با بکارگیری توافقنامه‌های جامع در حوزه انرژی و ایجاد بستر برای تبادل انرژی با سایر کشورها تبدیل شود.
پینوشت:
[۱] فارس، کد خبر: ۱۳۹۹۰۲۱۲۰۰۰۵۴۰
[۴] ایسنا، کد خبر: ۹۹۰۲۱۳۰۹۳۳۹
[۵] ایسنا، کد خبر: ۹۹۰۲۱۳۰۹۳۳۹
انتهای متن/ نفت و انرژی
