مسیر اقتصاد/ روز گذشته اجلاس «گروه ویژه اقدام مالی» موسوم به FATF برگزار شد و این نهاد بار دیگر ایران را در لیست سیاه قرار داد. بر این اساس در بیانیه FATF از دیگر کشورها درخواست شده است در تعاملات بانکی با ایران تدابیر ویژه‌تری را به منظور اطمینان از مبارزه با پولشویی در دستورکار قرار دهند.
سابقه ۷ ساله ایران در لیست سیاه FATF
ایران از سال ۲۰۰۷ میلادی در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی قرار گرفت و از سال ۲۰۰۹ میلادی این نهاد به طور رسمی خواستار اقدامات متقابل کشورها در تعاملات مالی با ایران شده بود. در ادامه از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۶ میلادی و به مدت ۷ سال ایران در لیست سیاه FATF قرار داشت.
اما مصادف بودن این مدت با تحریم‌های مالی آمریکا و کشورهای اروپایی علیه ایران، موجب شده بود عملا ایران هیچ ارتباط مستقیمی با نظام دلاری و همچنین بانک های بزرگ غربی نداشته باشد و بنابراین در آن زمان نیز بودن یا نبودن در لیست سیاه FATF در عمل تفاوتی برای ایران نداشت.
در حال حاضر نیز دقیقا شرایط به مانند سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۶ است و تحریم‌های مالی همه جانبه آمریکا علیه ایران موجب شده است حضور یا عدم حضور در لیست سیاه FATF تفاوتی برای ایران نداشته باشد.
به دلیل تحریم‌های آمریکا هیچ کشوری با ایران روابط بانکی ندارد
FATF تنها می تواند به دیگر کشورها در تعامل مالی با یک کشور خاص که در لیست سیاه قرار دارد، هشدار بدهد و از آن ها بخواهد در روابط بانکی خود با آن کشور، تدابیر ویژه تری را اتخاذ نمایند. اما در این زمینه توجه به چند نکته حائز اهمیت است:
اول اینکه اساسا ایران درحال حاضر هیچ روابط بانکی مستقیمی با دیگر کشورها ندارد و تمامی تعاملات مالی خارجی ایران از روش‌های غیر رسمی همچون استفاده از شبکه صرافی‌ها انجام می‌شود. بنابراین در این شرایط عملا توصیه به دیگر کشورها به اتخاذ تدابیر ویژه در روابط بانکی با ایران بلاوجه است.
به بیان دیگر دلیل عدم دسترسی ایران به شبکه بانکی دلاری، تحریم‌های آمریکا است و بانک های غربی تا زمانی که تحریم های دلاری آمریکا پابرجا باشد، حاضر به تبادل مالی با ایران نخواهند بود؛ و این مسئله ارتباطی به حضور یا عدم حضور ایران در لیست سیاه FATF ندارد.
محدودیت‌های لیست سیاه با اعمال تحریم‌های آمریکا برای ایران اجرایی شده است
نکته دوم اینکه محدودیت‌هایی به مراتب سخت‌تر و پیچیده‌تر از آنچه FATF اتخاذ آن‌ها را از دیگر کشورها در روابط بانکی با ایران درخواست کرده، از ماه‌ها قبل و با شروع تحریم‌های آمریکا علیه ایران برقرار شده است.
در واقع آنچه اکنون FATF از دیگر کشورها درخواست کرده است که علیه ایران اعمال کنند، در شرایط موجود به مراتب سخت تر درحال اجراست و دلیل آن نیز تحریم‌های مالی آمریکاست.
ورود به لیست سیاه FATF اثری بر روابط تجاری ایران ندارد
دو نکته فوق به خوبی نشان می‌دهد تا زمانی که ایران تحت تحریم‌های مالی آمریکا قرار داشته باشد، عملا هرگونه همکاری با FATF نمی تواند هیچ کمکی به بهبود روابط بانکی خارجی ایران نماید. در این شرایط ورود ایران به لیست سیاه از سوی این نهاد نیز در عمل یک اقدام نمایشی است و اثر واقعی ندارد.
در همین راستا روز گذشته و بلافاصله بعد از انتشار تصمیم FATF، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در یادداشتی تاکید کرد: «مردم خوب می‌دانند که در این دوران سخت تحریم‌های ظالمانه و فشار حداکثری، نظام پولی و مالی کشورمان توانسته است ارتباطات تحریم‌ناپذیری با نظام پولی و مالی دنیا خارج از چارچوب FATF برقرار کند که تا حد زیادی تهدیدهای ناشی از سنگ‌اندازی و دشمنی آمریکا را مهار کرده است. عملکرد بانک مرکزی در طول یک سال گذشته این اطمینان‌خاطر را نزد مردم ایجاد کرده است که چنین وقایعی مشکلی برای تجارت خارجی ایران و ثبات نرخ ارز ایجاد نخواهد کرد.»
تداوم همکاری‌های ایران با FATF هیچ فایده‌ای ندارد
در دنیای کنونی نهادهای بین‌المللی همچون FATF تحت نفوذ سیاسی آمریکا قرار دارند. در این شرایط تا زمانی که ایران از سوی آمریکا مورد هجوم رسانه‌ای و تحریمی قرار داشته باشد، امکان بهره مندی ایران از مزیت‌های همکاری با نهادهای بین‌المللی فراهم نیست؛ و روابط با این نهادها کاملا یک طرفه و به ضرر ایران خواهد بود.
به طور خاص ورود ایران به لیست سیاه FATF عملا به هرگونه مزیت تلاش برای همکاری با این نهاد پایان داد و اکنون ایران باید تا زمانی که شرایط برای استفاده از مزیت‌های خروج از لیست سیاه FATF را ندارد، تمامی همکاری‌های خود با این سازمان را متوقف نماید.
۲ اقدام لازم به جای تلاش برای همکاری با FATF
تمامی کارشناسان داخلی بر لزوم اقدام در راستای مبارزه با پولشویی در داخل کشور از طریق کنترل جریان ریال تأکید دارند؛ اما آنچه مسلم است اینکه در تحقق این مهم هیچ نیازی به همکاری با یک نهاد بین‌المللی همچون FATF نیست. عملکرد مطلوب بانک مرکزی در این زمینه در طول چند ماه اخیر به خوبی این مسئله را نشان می‌دهد.
از طرف دیگر درصورتی که ایران بتواند شرایط راهکارهای جایگزین و به طور خاص استفاده از ارزهای ملی را در تجارت با کشورهای همسایه و کشورهایی همچون چین و روسیه را فراهم کند، نه تحریم های آمریکا و نه هشدارهای FATF، هیچکدام نمی تواند مانعی برای تجارت خارجی ایران باشد.
بنابراین در کنار توقف کامل همکاری‌ها با FATF، ایران می‌تواند از طرفی با کنترل جریان ریال به مبارزه داخلی با پولشویی بپردازد و از طرف دیگر با توسعه سازوکارهای مالی مستقل از دلار، روابط مالی خارجی خود را حفظ و تقویت نماید؛ بدین ترتیب عملا بدون نیاز به همکاری با FATF، ایران از مزیت‌های خروج از لیست سیاه این نهاد نیز بهره‌مند می‌گردد.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
