به گزارش مسیر اقتصاد با وجود این که شرکت های دولتی و حاکمیتی[۱] در اذهان عمومی تا حدی ناکارآمد شناخته می‌شوند، اما این شرکت‌ها همچنان نقش پررنگی را در اقتصاد کشورها ایفا می‌کنند و نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
شرکت های دولتی و حاکمیتی نهادهایی هستند که به نمایندگی از دولت فعالیت‌های اقتصادی انجام می‌دهند؛ این شرکت‌ها نقش ستون فقرات بدن را برای کشورها ایفا می‌کنند و بسیاری از کشورها از این شرکت‌ها برای توسعه زیر ساخت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود بهره می‌گیرند. در صورت استفاده صحیح از این ابزار حاکمیتی میتوان به تسریع توسعه و پیشرفت اقتصادی در کشورها کمک کرد.
چه شرکت‌هایی را دولتی و حاکمیتی می‌نامیم؟
شرکت دولتی و حاکمیتی، شخصیت حقوقی ایجاد شده توسط دولت یا به طور کلی حاکمیت است که با هدف انجام فعالیت‌های اقتصادی راه‌اندازی شده است. این شرکت یا موسسه می‌تواند بطور کامل یا جزئی در مالکیت دولت یا حاکمیت بوده و نوعا برای مشارکت در فعالیت‌های معینی اختصاص داده شود.
شرکتهای دولتی و حاکمیتی نباید با شرکت‌هایی که سهام آنها متعلق به یک سازمان دولتی است، اشتباه گرفته شود؛ گاهی شرکتهای دولتی را از آن دسته موسسات دولتی که منحصرا به فعالیت‌های غیر اقتصادی می‌پردازند، تفکیک می‌نمایند.
شرکتهای دولتی معمولاً مجاز به شرکت در فعالیت‌های خاصی هستند. نمونه‌های بسیار زیادی از این شرکت‌ها در سراسر جهان وجود دارد فَنی مِی[۲] یا انجمن ملی فدرال وام و فردی مک[۳] یا کمپانی فدرال وام‌های مسکن، نمونه‌هایی از این شرکت‌ها هستند که توسط دولت ایالات متحده آمریکا پشتیبانی می‌شوند.
نقش شرکتهای دولتی و حاکمیتی در اقتصاد
در اکثر کشورهایی که دارای منابع غنی هستند، معمولا حاکمیت، مالک بخش عظیمی از معادن و نفت و گاز کشور است و اجازه بهره‌برداری از این منابع، توسط مجوزهای عملیاتی به شرکتهای دولتی داده می‌شود. این مجوزها به شرکتهای دولتی اجازه می‌دهد تا با استفاده از قراردادهای مشارکت در تولید با سایر نهادها از این منابع بهره‌برداری کرده و برای دولت درآمد ایجاد کنند.
در سال ۲۰۱۲، صندوق بین المللی پول گزارش داد كه حدود ۸۰ درصد از ذخایر نفتی جهان توسط شرکتهای دولتی کنترل می‌شوند و ۱۵ الی ۲۰ درصد از شرکتهای بزرگ نفتی متعلق به دولت است. باید توجه داشت که نقش شرکتهای دولتی محدود به این گونه فعالیت‌ها نیست؛ اما شرکتهای دولتی حضور پررنگ‌تری را در این بخش‌ها دارند که این به معنی عدم حضور آنها در سایر بخش‌ها نیست.
نمونه‌هایی از شرکتهای دولتی در سرتاسر جهان
در ایالات متحده آمریکا شرکتهای وام مسکن، فردی مک و فنی می، شناخته شده‌ترین SOE ها برای شهروندان هستند. اما SOE ها محدود به پرداخت وام نمیشوند.
در چین، هتل جین جیانگ متعلق به دولت شانگهای است و توسط دولت اداره می‌شود. در آفریقای جنوبی شركت برق دولتي آفريقاي جنوبي (اسكوم[۴]) یکی از ۱۱ شرکت بزرگ جهان و یک SOE در آفریقای جنوبی است. بسیاری از سیستم‌های حمل و نقل عمومی، و همچنین خدمات پستی و برخی عملیات استخراج معادن توسط SOEها انجام می‌شود.
آیا شرکتهای دولتی حتما باید سودده باشند؟
حتی اگر بعضی از شرکتهای دولتی و حاکمیتی سودده باشند، نمی‌توان این موضوع را به تمام شرکتهای دولتی تعمیم داد. بعضی از شرکتهای دولتی و حاکمیتی که از اهمیت عملکردی برای دولت برخوردار هستند، ممکن است مجاز به ورشکستگی باشند.
حتی ممکن است برخی از شرکتهای دولتی و حاکمیتی، به ویژه آن شرکت‌هایی که به عنوان زیرساخت‌های حیاتی برای کشور شناخته می‌شوند، برای ادامه عملیات خود، از دولت بودجه اختصاصی دریافت کنند. در این موارد، شرکتهای دولتی بجای تولید درآمد برای دولت، هزینه‌زا نیز هستند؛ اما کارکردهایی دارند که به هزینه آنها ارزش دارد.
شرکتهای دولتی و حاکمیتی و توسعه اقتصادی
شرکتهای دولتی و حاکمیتی ستون فقرات بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه هستند و در صورت استفاده صحیح، می‌توانند به توسعه اقتصادی کشور کمک شایانی کنند.
غالبا شرکتهای دولتی و حاکمیتی برای ایجاد رشد وتوسعه اقتصادی در بخش‌های خاصی از اقتصاد تشکیل می‌شوند؛ به عنوان مثال میتوان برزیل و آرژانتین را نام برد که با استفاده از ظرفیت‌های شرکت دولتی به ترتیب در حوزه‌های اکتشاف نفت و مخابرات به رشد خوبی رسیدند.
پینوشت:
[۱] State Owned Enterprise
[۲] Fannie Mae
[۳] Freddie Mac
[۴] Eskom
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
