به گزارش مسیر اقتصاد چربی، پروتئین و کربوهیدرات سه گروه عمده تشکیل دهنده مواد غذایی هستند. در این بین چربی ها انرژی‌زا ترین هستند و از سوختن هر گرم چربی ۹ واحد کالری یعنی دو برابر انرژی حاصل از سوختن هر گرم مواد پروتئینی و کربوهیدرات ها، انرژی آزاد می شود. چربی ها یا روغن های خوراکی در تشکیل بسیاری از ترکیبات و اندام های بدن نقش مهمی دارند، به طوری که بدون مصرف آنها متابولیسم بدن دچار اختلال می شود و ادامه حیات مقدور نخواهد بود.
روغن‌های نباتی و حیوانی از جمله مواد غذایی است که تامین کننده چربی بدن است. ورود رسمی روغن نباتی به جیره غذایی خانوار از اواسط دهه ۳۰ هجری شمسی آغاز شد. با توجه به مصرف روغن های حیوانی توسط مردم، ابتدا استقبال چندانی از این نوع روغن ها صورت نگرفت، اما به تدریج این نوع روغن توانست به دلیل قیمت ارزان تر، بسته بندی بهتر و بهداشتی تر جایگاه خود را در سفره غذایی خانوار پیدا کند.
بررسی ها نشان می دهد میزان تولید روغن کشور در سال ۱۳۴۰ حدود ۲۸ هزار تن بوده و برای تامین نیاز مصرفی ۴۰ هزار تنی حدود ۱۲ هزار تن دیگر وارد کشور می شد. بنابراین ایران در آن سال ها حدود ۷۶.۱ درصد خودکفایی در تولید روغن داشته است.
دانه‌های گیاهی که از آنها روغن های خوراکی به دست می آید شامل آفتابگردان، سویا، کلزا، نخل (پالم)، ذرت، بادام زمینی، نارگیل، کرچک، گلرنگ، کنجد، شاهدانه، پنبه دانه، خردل، کتان، هسته انار و هسته انگور است.
تفاوت قابل توجه سرانه مصرف روغن در ایران و جهان
مصرف سرانه روغن نباتی در ایران در سال ۱۳۴۰ حدود ۲.۵ کیلوگرم بوده است؛ با تغییر فرهنگ غذایی و ترویج مصرف روغن نباتی به جای روغن ها و چربی های حیوانی، مصرف سرانه روغن نباتی سیر صعودی پیدا کرد به طوریکه در دهه ۱۳۵۰ به حدود ۵ کیلوگرم، در دهه ۱۳۶۰ حدود ۸ کیلوگرم و در سال های اخیر به بیش از ۲۰ کیلوگرم نیز رسیده است. طبق آمارهای اعلامی از سوی سازمان های بین المللی، میانگین جهانی مصرف روغن حدود ۱۲ کیلوگرم است.
بررسی ها نشان می دهد میزان روغن خام استحصالی از دانه‌های روغنی داخلی، طی سال های جاری ۱۵ درصد از نیاز کل مصرف کشور را تامین و مابقی آن به صورت واردات از سایر کشورها تامین می شود. به همین منظور بخشی از نیاز داخلی به روغن از طریق واردات روغن خام و بخشی دیگر از طریق واردات دانه‌های روغنی و سپس روغن کشی از این دانه ها در داخل کشور تامین می شود.
واردات روغن و دانه‌های روغنی بیش از ۵ میلیارد دلار در سال است
بر اساس بند ۶ و ۷ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور تامین امنیت غذایی باید میزان تولید محصولات اساسی را افزایش داده و مبادی واردات این کالاها را با توجه به شرایط کشورهای صادرکننده این محصولات متنوع کند. از آنجا که با توجه به شرایط اقلیمی ایران تولید برخی از دانه‌های روغنی مقدور نیست، بنابراین دولت باید تلاش خود را برای توسعه کشت دانه‌های روغنی سازگار با اقلیم ایران انجام دهد.
در جدول زیر میزان تولید و واردات دانه‌های روغنی برای تولید روغن خام در داخل کشور آمده است:
آمار واردات روغن نیز طی سال های اخیر به شرح زیر بوده است:
همانطور که مشخص است میانگین واردات روغن خام طی ۵ سال گذشته ۱.۱۶ میلیارد دلار بوده و میانگین واردات دانه‌های روغنی منتخب نیز طی همین مدت حدود ۲.۱۴ میلیارد دلار بوده است. به عبارت دیگر در مجموع کشور حدود ۳.۳ میلیارد دلار در هر سال صرف واردات روغن و دانه‌های روغنی می کند.
با توجه به حجم بالای واردات روغن و دانه‌های روغنی به دلیل سرانه مصرف بالای این محصولات در کشور، باید اقدام جدی از سوی دولت در جهت افزایش تولید داخلی این محصولات و نیز مدیریت واردات صورت گیرد. کاهش مصرف روغن و جایگزینی آن با دیگر محصولات مرتبط و قابل جایگزینی، نیز می تواند راهبرد مهم دیگر در مدیریت تولید و مصرف این محصول اساسی باشد.
انتهای پیام/ غذا و کشاورزی
