مسیر اقتصاد/ همزمان با سفر وزیر خارجه ایران به عراق و همچنین سفر نخست وزیر عراق به ایران بسیاری از کارشناسان و مسئولان کشور، یکی از موضوعات مهم مورد بحث را «زمینه‌سازی و برنامه‌ریزی برای رسیدن به افق تجارت ۲۰ میلیارد دلاری ایران با عراق» دانستند. در این میان آنچه که باید مورد توجه قرار گیرد این است که ایجاد توازن در تراز تجاری شرط رسیدن به تجارت پایدار با کشور عراق است.
تجارت ۲۰ میلیارد دلاری ایران و عراق قابل تحقق است؟
پیش از این حسن روحانی طی نشست خبری مشترک با نخست‌وزیر عراق در فروردین سال ۹۸ از برنامه دو کشور جهت دستیابی به حجم تجارت ۲۰ میلیارد دلاری بین دو کشور خبر داد؛ راهبردی در زمینه توسعه همکاری‌های اقتصادی که قرار است تا سال ۱۴۰۰ عملیاتی شود و در دیدار اخیر روحانی و الکاظمی در تهران نیز مورد تاکید طرف ایرانی قرار گرفت.
ارزش صادرات گمرکی ایران به عراق در سال ۹۸ حدود ۹ میلیارد دلار بوده است؛ در سه ماهه نخست امسال نیز ۵ میلیون تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون دلار به عراق صادر شده است. اگرچه به گفته رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق، ارزش واقعی صادرات ایران به عراق حدود ۱۲ میلیارد دلار است که از این میزان حدود ۹۰ درصد شامل صادرات خدمات فنی و مهندسی و کالا‌هایی است که از جانب بخش خصوصی انجام می‌شود و مابقی سهم صادرات دولتی است. [۱]
تجارت یکطرفه ایران و عراق؛ تجارتی ناپایدار در آینده
بررسی آمار گمرک ایران نشان می‌دهد که سهم واردات ایران از عراق در سال ۱۳۹۸ تنها ۱۳۱ میلیون دلار بوده که نشان دهنده یکطرفه بودن کامل روابط تجاری ایران و عراق است؛ مسئله‌ای که تهدیدی جدی برای تجارت ایران و عراق محسوب می‌شود.
ایجاد توازن در تراز تجاری شرط تحقق تجارت ۲۰ میلیارد دلاری با عراق
متوازن‌سازی تراز تجاری در واقع کلید تجارت پایدار و نزدیکی میزان صادرات و واردات دو کشور نشان‌دهنده تعامل و بهره‌مندی متقابل اقتصادی دو کشور از تجارت است. تجارت یکطرفه تجارتی ناپایدار است که ادامه آن در آینده امکان‌پذیر نیست؛ همچنین تنها در صورتی که تراز تجاری وضعیت نسبتا متوازنی داشته باشد استفاده از ارز و پول‌های محلی و حذف دلار از تجارت دوجانبه امکان‌پذیر است. بنابراین اولین شرط دستیابی به تجارت ۲۰ میلیارد دلاری با عراق، حرکت دو کشور به‌سمت توازن تجاری است.
توسعه تجارت ایران و عراق به ۲۰ میلیارد دلار در شرایطی هدف دو کشور بیان می‌شود که در فضای تحریمی کنونی هم صادرات کالای کشور مورد هدف واقع شده و هم موانع جدی در مقابل واردات کشور ایجاد کرده است. در این شرایط با نگاهی بلندمدت باید به دنبال سرمایه‌گذاری مشترک در عراق یا تاسیس شهرک‌‌های صنعتی مشترک در مرز‌های دو کشور بود.
واردات از عراق هم می‌تواند پرسود باشد
تصور برخی در تجارت خارجی آن است که ایران باید بتواند تا جای ممکن محصولات خود را به دیگر کشورها صادر کند و در مقابل از میزان واردات خود بکاهد. همین تصور در خصوص تجارت با عراق موجب شده است امروز میزان مجموع صادرات خصوصی و دولتی ایران به عراق به بیش از ۱۲ میلیارد دلار برسد اما میزان واردات در حد ۱۳۰ میلیون دلار باشد.
ایجاد توازن در تراز تجاری با عراق علاوه بر فراهم کردم امکان پایداری تجارت در بلندمدت، مزیت‌های دیگری نیز دارد. به طور خاص اگر ایران محصولات وارداتی از کشور عراق را به درستی و آگاهانه انتخاب کند و بتواند برخی از نیازهای خود را به جای دیگر کشورها از عراق تأمین کند، مشکل بلوکه شدن منابع ارزی ایران در این کشور نیز بدون نیاز به مداخله آمریکا مرتفع می‌گردد. به طور کلی واردات از عراق نیز به شرطی که هوشمندانه انتخاب شده باشد، یک تجارت پرسود برای هر دو کشور محسوب می‌شود.
علاوه بر تلاش برای واردات برخی محصولات مورد نیاز ایران از عراق، سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های زیرساختی و صنعتی در خاک عراق و گسترش تولیدات مشترک از طریق ایجاد زنجیره‌های تولید مشترک، نیز از جمله راهکارهای ایجاد توازن در تجارت با عراق است که در بلندمدت تجارتی بسیار پرسود محسوب می‌شود و لازم در دستورکار مسئولین جمهوری اسلامی قرار بگیرد.
پی‌نوشت:
[۱] تسنیم؛ کد خبر: ۲۲۸۹۱۱۶
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
