«افول چندجانبه گرایی» نتیجه ناتوانی WTO در پیشبرد مذاکرات تجاری

به گزارش مسیر اقتصاد سازمان تجارت جهانی و نهاد پیشین آن با نام گات، از سال های پس از جنگ جهانی دوم تا یک دهه قبل، نقشی حیاتی در شکل دهی به نظام چندجانبه گرایی در عرصه تجارت بین الملل داشته اند.

تأسیس سازمان گات در سال ۱۹۴۷ در واقع اولین گام کشورهای جهان برای حرکت به سمت ایجاد یک نهاد بین‌المللی در توسعه تجارت فرامرزی بود و حدود ۵ ده بعد در سال ۱۹۹۵، تشکیل سازمان تجارت جهانی نقطه اوج اقبال کشورها به نظام چندجانبه گرایی در عرصه تجارت بین الملل را رقم زد.

ناتوانی WTO در پاسخگویی به نیاز کشورها در عرصه تجارت جهانی

اما تحولاتی که در طول سال های اخیر در عرصه تجارت بین الملل رخ داده، در کنار عدم توانایی WTO در به روزرسانی رویه ها و قوانین خود، موجب شده است این سازمان اکنون توان پاسخگویی به نیاز کشورهای جهان در عرصه تجارت جهانی را نداشته باشد.

اکنون بسیاری از کشورهای جهان انتقادهای گسترده ای را به عملکرد سازمان تجارت جهانی مطرح نموده اند و معتقدند این سازمان در اجرای وظایفی که به آن محول شده است، ناتوان است.

WTO ناتوان در به سرانجام رساندن حتی یک دور مذکراتی

یکی از مهم ترین وظایف سازمان تجارت جهانی پیشبرد مذاکرات تجاری است. این سازمان از زمان تأسیس خود یک دور مذاکراتی را در سال ۲۰۰۱ با نام دور مذاکراتی دوحه آغاز نموده است. هدف این دور مذاکراتی تقویت جایگاه سازمان تجارت جهانی و دستیابی به یک توافق جهانی و همه جانبه درخصوص تجارت کالا، خدمات، بخش کشاورزی، حقوق مالکیت معنوی و دیگر موارد مشابه بوده است.

اما با گذشت زمانی کوتاه از آغاز دور مذاکراتی دوحه، به مرور بر تمامی کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی مسلم شد که دستیابی به توافق درخصوص مسائل مطرح شده، غیر ممکن خواهد بود. در سال های اخیر نیز پیشبرد مذاکرات دور دوحه به کل از دستورکار کشورهای عضو WTO خارج شده و هیچ دورنمای مثبتی پیش روی آن قابل تصور نیست.

شکاف کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه در سازمان تجارت جهانی

در سازمانی با بیش از ۱۶۰ عضو، ایجاد وفاق و همگرایی درخصوص جزئیات یک توافق تجاری بسیار دشوار و پیچیده است و همین مسئله فرصت دستیابی به یک توافق در قالب سازمان تجارت جهانی، حتی بین کشورهای متحد را نیز از بین برده است.

در این ساختار بسیاری از کشورها، خصوصا کشورهای قدرتمندتر از نظر اقتصادی، تلاش می کنند تا قواعد مد نظر خود را به دیگر کشورها تحمیل نمایند و همین مسئله به عدم دستیابی به یک توافق جامع و مورد وفاق همه کشورها دامن می زند.

به طور خاص عمدتا کشورهای توسعه یافته غربی در یک طرف قرار می گیرند و تلاش می کنند قوانین مطلوب خود را به کشورهای درحال توسعه تحمیل نمایند. شکاف موجود بین کشورهای درحال توسعه و کشورهای توسعه یافته در زمینه قوانین سازمان تجارت جهانی، یکی از دلایل اصلی عدم توانایی این سازمان عریض و طول در پیشبرد مذاکرات تجاری است.