بانک مرکزی در قالب اینستکس امکان مدیریت بازار ارز را ندارد

به گزارش مسیر اقتصاد سازوکار مالی اروپا که هفته گذشته تحت عنوان اینستکس توسط وزرای خارجه سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه راه اندازی شده است، قرار است وسیله حمایت از مبادلات تجاری اروپا با ایران باشد.

این سازوکار یک کانال پرداختی است که به شرکت ها اجازه می دهد بدون قرار گرفتن در معرض تحریم های آمریکا به تجارت مشروع کالاهای تعیین شده با ایران بپردازند.

اروپا در راه اندازی اینستکس کاملاً محتاطانه عمل کرده است

طبق گزارش منتشر شده توسط روزنامه فایننشیال تایمز، سازوکار مالی اروپا برای حمایت از تجارت با ایران، به یک شرکت ثبت شده با مسئولیت محدود در فرانسه اشاره دارد که «اینستکس» نامیده می شود. این سازوکار مالی از مجرای یک سیستم کاملاً شفاف مالی در اروپا و در ایران جریان می گیرد و اساساً یک سیستم تهاتری است.

طبق قراردادهای این سیستم تهاتری، به‌عنوان مثال ایران نفت می فروشد و در ازای آن کالا وارد می کند.  اروپا خیلی با حساسیت وارد این سازوکار شده و جانب احتیاط را به طور کامل رعایت کرده است. اروپا گام اولیه را با ارسال کالاهای اساسی نظیر دارو و غذا برداشته است. این اقلام جزو اقلام بشردوستانه حساب می شوند و از تحریم های آمریکا مستثنی هستند.

عملیاتی شدن کامل اینستکس ماه ها طول می کشد

اما هنوز جزئیات طرح مشخص نیست. معلوم نیست اینستکس چگونه کار خواهد کرد. سه کشور اروپایی راه اندازی کننده اینستکس اعلام کرده اند که لازم است روی یک بستر فنی و حقوقی کار شود تا سازوکار مالی ویژه قابل اجرا باشد. این روند احتمالاً ماه ها طول خواهد کشید. این سازوکار نحوه کارکرد کشورهای خارج از محدوده اتحادیه اروپا از قبیل چین و روسیه را مشخص نکرده است.

اتحادیه اروپا سال گذشته قانون مسدودساز تحریم های آمریکا را احیاء نمود و مقرر کرد که شرکت های اروپایی حق ندارند به تحریم های آمریکا علیه ایران عمل کنند. این اتحادیه تهدید کرد هر شرکتی که از این قانون سرپیچی کند، اقدام قانونی علیه اش انجام خواهد گرفت.

اما دیپلمات های اروپایی می گویند که دیگر دیر شده است. سازوکار مالی ویژه دیر راه اندازی شده است و توفیقی نخواهد داشت؛ چراکه غالب شرکت های بزرگ اروپایی تجارت های پرسودی با آمریکا دارند و نمی خواهند بازار این کشور را از دست بدهند. به همین دلیل انتظار می رود تنها شرکت های کوچک اروپایی که روابط تجاری چندان چشمگیری با آمریکا ندارند، از اینستکس استقبال نمایند.

بانک مرکزی در قالب اینستکس امکان مدیریت بازار ارز را ندارد

گفتنی است که شیوه عملکرد این سازوکار و استقرار نهاد اصلی تصمیم گیری آن در اتحادیه اروپا، اختیارات حاکمیتی ایران در زمینه تبادلات خارجی، در زمینه دسترسی به منابع ارزی حاصل از صادرات را از تحت تأثیر قرار می دهد. به عنوان نمونه بانک مرکزی جهت مدیریت بازار ارز باید دسترسی آزادانه به منابع ارزی و نقل و انتقال آن داشته باشد؛ در حالی که در این سازوکار این اختیار وجود ندارد.

باتوجه به اینکه این سازوکار یک شکل تهاتری برای مبادلات میان ایران و اروپا است، لذا قرار نیست پولی میان طرفین در قالب این سازوکار منتقل شود. در نتیجه در این سازوکار امکاناتی مانند دریافت وجه نقد به یورو برای نیازهایی از قبیل تزریق به بازار ارز، از بانک مرکزی سلب خواهد شد.

به عبارت دیگر زمانی که بازار ارز دچار التهاب می شود و تقاضای ارز بالا می رود، یکی از ابزارهای مهم و آنی بانک مرکزی برای کنترل این التهابات، تزریق ارز به بازار ارز، از طریق بانک ها و صرافی ها است. برای این امر بانک مرکزی باید به منابع ارزی خود دسترسی کامل داشته باشد و در نحوه استفاده از آن، از اختیار عمل برخوردار باشد. اما در سازوکار مالی اینستکس چنین حقی از بانک مرکزی ایران سلب می شود.

اینستکس اختیارت حاکمیتی بانک مرکزی بر منابع ارزی را از بین می برد

همچنین بانک مرکزی سامانه نیما را برای کنترل نوسانات بازار ارز ایجاد کرده است که محلی برای عرضه و تقاضای حواله است. اما سازوکار مالی اینستکس یک واسطه انتقالی بوده و قرار است واردکننده اروپایی از ایران، بدهی خود را به اینستکس پرداخت کند و صادرکننده کالا به ایران، طلب خود را از اینستکس دریافت کند.

بنابراین قرار نیست پولی یا حواله ای به ایران منتقل یا از آن خارج شود. در نتیجه این عدم امکان انتقال پول به ایران و نبود حساب مشخص ارزی تحت نظر بانک مرکزی، امکان دخالت در بازار ارز جهت مدیریت بازار را نخواهد داشت. در شرایطی که بانک مرکزی نیاز به ارز دارد، اینستکس نمی تواند این نیاز را برطرف کند، چراکه اساساً کارکرد آن متفاوت است.

منابع:

فایننشیال تایمز yon.ir/RRb8w

لکسولوژی yon.ir/a0rdC

انتهای پیام/ اقتصاد بین الملل