مسیر اقتصاد/ هند بزرگترین مقصد صادرات نفت خام ایران بعد از کشور چین محسوب می شود. این کشور بعد از اعمال تحریم های آمریکا علیه ایران، توانست برای مدت زمان ۶ ماهه، از دولت آمریکا برای تداوم واردات نفت از ایران، معافیت دریافت نماید.
از طرفی این کشور جمعیتی بالغ بر ۱.۲ میلیارد نفر دارد و در تأمین بخش قابل توجهی از نیاز خود به انرژی، به واردات وابسته است؛ از طرف دیگر ایران، به دلیل نزدیکی جغرافیایی و بهره مندی از منابع عظیم نفت و گاز، بهترین گزینه برای تأمین نیاز هند به انرژی محسوب می شود.
فروش نفت به هند با روپیه انجام می شود
تحریم های مالی آمریکا مانعی مهم بر روند صادرات نفت ایران محسوب می شود و برای رفع این مشکل، مقامات دو کشور توانسته اند بر سر سازوکاری مستقل از دلار، درخصوص فروش نفت به توافق برسند.
بر این اساس پالایشگاه های هندی، پول نفت ایران را به روپیه هند و در حساب های ایران در بانک UCO این کشور واریز می نمایند.
محدودیت ایران در استفاده از منابع حاصل از صادرات نفت خام
با این وجود، به دلیل اینکه منابع حاصل از فروش نفت ایران به پالایشگاه های هندی، در قالب روپیه پرداخت می شود، ایران تنها می تواند از این منابع به منظور واردات محصولات هندی بهره ببرد.
این درحالیست که اکنون تراز تجاری ایران با کشور هند مثبت است و پیش از این بخش قابل توجهی از منابع حاصل از فروش نفت ایران به هند، صرف واردات کالا از دیگر کشورهای جهان می شد.
به این ترتیب واردات محصولات هندی، پرداخت حقوق کارکنان ایرانی شاغل در هند، سرمایه گذاری در پروژه های هند و پرداخت روپیه به دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در هند، از جمله اقداماتی است که ایران می تواند با منابع حاصل از فروش نفت خود به این کشور در دستور کار قرار دهد.
در ابتدا، شنیده ها حاکی از این بود که مقامات هندی به منظور پرداخت روپیه ای پول نفت ایران و انباشت آن در بانک های این کشور، قصد دارند از ایران مالیات نیز دریافت نمایند. اما به تازگی وزیر اقتصاد هند خبر داده است که این کشور درآمد روپیه ای ایران از محل فروش نفت به پالایشگاه های هندی را معاف از مالیات کرده است.[۱]
تراز تجاری مثبت ۸ میلیارد دلاری ایران در تجارت با هند
صادرات ایران به هند در سال ۲۰۱۷ به بیش از ۱۱ میلیارد دلار رسید که حدود ۹.۲ میلیارد دلار آن نفت خام بود. محصولات شیمیایی و معدنی در رتبه بعدی صادرات ایران به هند قرار دارند.
این درحالیست که در این مدت میزان واردات ایران از هند درحدود ۲.۶ میلیارد دلار بوده که بیش از ۸۰۰ میلیون دلار آن به برنج و حدود ۲۰۰ میلیون دلار آن به چای هندی اختصاص داشته است. ریل و دیگر محصولات فولادی نیز در رتبه بعدی واردات ایران از هند قرار داشته اند.
بنابراین یک محاسبه ساده نشان می دهد که میزان صادرات ایران به هند حدود ۸.۴ میلیارد دلار بیشتر از میزان واردات از این کشور است.
واردات گسترده کالا از هند نتیجه صادرات روپیه ای نفت
با وجود کاهش صادرات نفت خام ایران به هند و کاهش قیمت نفت، انتظار می رود میزان تراز تجاری مثبت ایران در تجارت با هند، در سال ۲۰۱۸ نیز بیش از ۶ میلیارد دلار باشد.
بنابراین اگر ایران بخواهد تمامی پول حاصل از نفت را به صورت روپیه دریافت نماید، راهی جز افزایش واردات محصولات هندی نخواهد داشت.
بررسی ها نشان داده است ایران می تواند بخشی از نیاز خود به محصولات غذایی و کشاورزی اساسی، از جمله ذرت، سویا، روغن، شکر و گوشت را از کشور هند تأمین نماید و به این ترتیب از بخشی از منابع روپیه ای در این کشور به نحو مناسب استفاده نماید.
اما به طور قطع وجود منابع عظیم روپیه ای در هند به واردات محصولات مورد نیاز ایران، که در حال حاضر از دیگر کشورها تأمین می شود، ختم نمی شود؛ و انتظار می رود این منابع به افزایش واردات محصولاتی همچون ریل فولادی و دیگر محصولات مشابه داخلی نیز منجر شود که در نهایت رکود تولیدات داخلی را به همراه خواهد داشت.
ایران با ۴ میلیارد دلار از پول صادرات نفت برای هند پالایشگاه می‌سازد
سرمایه گذاری گسترده ایران در هند اقدام دیگری است که انتظار می رود در صورت تداوم روند صادرات روپیه ای نفت ایران به هند، در دستور کار قرار بگیرد.
در همین راستا به تازگی خبری از سرمایه گذاری ۴ میلیارد دلاری ایران در طرح توسعه پالایشگاهی چنای پترولیوم هند منتشر شده است.
چنای پترولیم علاوه بر افزایش ظرفیت پالایش نفت خام، در حال ساخت کارخانه های پتروشیمی با ظرفیت ۴۷۵ هزار تن در سال است و قرار است به تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر بپردازد.[۲]
اولویت ساخت پتروپالایشگاه داخلی به سرمایه گذاری اجباری در هند
ساخت پالایشگاه در هند با منابع نفتی، از طرفی به تعمیق روابط دو کشور منجر می شود و از طرف دیگر حضور ایران در بازار نفت هند را برای مدتی تضمین خواهد کرد.
اما در شرایط فعلی ایران می تواند به جای صادرات نفت خام به دیگر کشورها و ساخت پالایشگاه با منابع عظیم آن، در داخل به ساخت مجتمع های پتروپالایشگاهی اهتمام وزرد و صادرات محصولات با ارزش افزوده را جایگزین صادرات نفت خام نماید.
این اقدام در مقایسه با صادرات نفت خام و ساخت پالایشگاه در هند، از مزیت های متعددی برخوردار است که در ادامه به اختصار به آن ها اشاره می شود:
- ایجاد ارزش افزوده و اشتغال در داخل کشور؛
- فروش ریالی نفت به پالایشگاه های داخلی و بهره مندی آنی از منابع حاصل از فروش نفت خام توسط دولت؛
- بی اثر شدن تحریم های مالی آمریکا در فروش نفت ایران؛
- عدم واردات محصولات مشابه داخلی به بهانه وجود منابع عظیم روپیه ای در هند؛
- جایگزین شدن صادرات نفت خام با صادرات محصولات با ارزش افزوده و کاهش وابستگی به صادرات نفت خام؛
پینوشت:
[۱] خبر گزاری رویترز yon.ir/5qPJb
[۲] خبرگزاری بلومبرگ yon.ir/cmY6E
انتهای پیام/ نفت و انرژی
