یکی از اولویت های اصلی بازار ارز، حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز و قیمت گذاری شناور آن متناسب با عرضه و تقاضای واقعی در بازار است. اما در حال حاضر قیمت گذاری ارز در بازار داخلی به طور عمده در بازار نقدی انجام می شود و در چنین شرایطی حرکت به سمت ارز تک نرخی بسیار دشوار است.
در واقع از مهم ترین پیش‌نیازهای حرکت به سمت ارز تک نرخی پایدار، تعیین مرجعی مناسب برای کشف قیمت در بازار است که کمترین تأثیر را از نوسانات بخش غیر واقعی و سوداگری متحمل شود.
به گزارش مسیر اقتصاد برای تعیین مرجع قیمت گذاری در بازار ارز تک نرخی گزینه های متعددی وجود دارد که قابل بررسی هستند.
یکی از روش های معمول در تعیین قیمت ارز در بازار تک نرخی، اعلام یک طرفه آن از سوی بانک مرکزی است. در این روش بانک مرکزی قیمت رسمی ارز را اعلام می کند و تمام صرافی ها و بانک ها موظف خواهند بود با این قیمت به خرید و فروش ارز بپردازند؛ بانک مرکزی نیز برای جلوگیری از خروج قیمت از حالت تک نرخی، قیمت ارز را متناسب با تورم داخلی و دیگر مسائل به شکل شناور مدیریت شده تعیین می کند.
این روش در واقع تصور مسئولین بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و شورای پول و اعتبار از حالت ایده آل تک نرخی شدن ارز است. ایشان انتظار دارند شرایط بازار به نحوی باشد که قیمت از بالا و از سوی بانک مرکزی تعیین شود و تمامی فعالان بازار نیز از آن تبعیت نمایند.
تا به حال نیز هر زمان که در بازار ارز ایران شاهد تک نرخی شدن ارز بوده ایم، مرجع قیمت گذاری ارز بانک مرکزی بوده است.
قیمت گذاری دستوری بانک مرکزی با تک نرخی شدن پایدار ارز در تضاد است
در این روش از طرفی بانک مرکزی به منظور کنترل تورم و دیگر دلایل ترجیح می دهد قیمت ارز را هرچه پایین تر تعیین کند. از طرف دیگر از آنجا که نظام عرضه و تقاضا در این روش نقش مستقیمی در تعیین قیمت ندارد، پایداری آن نیز محل سوال است و کوچکترین شوک می تواند موجب نوسانات جدی در بازار ارز گردد.
از آن مهم تر در این شرایط نیز بازار نقدی نقش اصلی را در عرضه و تقاضای ارز خواهد داشت و مشکلاتی همچون هدررفت منابع با خرید گسترده اسکناس از سوی بانک مرکزی، عدم امکان نظارت کافی بر سوداگری ارز و اثرپذیری قابل توجه قیمت از نوسانات تقاضای نقدی پابرجا خواهد بود.
صرافی ها مرجع مناسبی برای قیمت گذاری ارز نیستند
در حال حاضر بانک مرکزی سامانه ای با نام سنا راه اندازی نموده و طبق قانون صرافی ها موظف هستند تمامی خرید و فروش ارز خود را در این سامانه گزارش نمایند. اما استفاده از این سامانه نیز نمی تواند روشی مناسب برای تعیین قیمت ارز در زمان تک نرخی شدن آن باشد.
گرچه در حال حاضر صرافی ها موظف هستند تمامی تراکنش های خود را در سامانه سنا ثبت نمایند اما در عمل به دلایل مختلفی همچون فرار از شفافیت و بهره مندی از رانت بیشتر، صرافی ها به این قانون عمل نمی کنند.
همچنین که نه تنها همه صرافی ها به سامانه سنا متصل نیستند بلکه صرافی های متصل به این سامانه نیز تمامی تراکنش های ارزی خود را در این سامانه ثبت نمی کنند.
حتی در شرایط فعلی که قیمت ارز رسمی بانک مرکزی با قیمت بازار آزاد متفاوت است، قیمت سامانه سنا در عمل با قیمت بازار آزاد ارز تفاوت دارد و لذا این سامانه با سازوکار فعلی اش نمی تواند مرجع مناسبی برای قیمت گذاری ارز باشد.
علاوه بر این صرافی ها نقش واسط را در بازار ارز دارند و قیمت اعلام شده از سوی آن ها تنها جنبه اطلاع رسانی دارد و مرجع قرار گرفتن آن به حل مشکلات موجود در بازار ارز منجر نخواهد شد.
بنابراین مانع اصلی تک نرخی شدن ارز، شیوه قیمت گذاری ارز است که باعث می شود ارز تک نرخی محقق نشود یا در صورت تحقق تنها در زمان کمی پایدار باشد. لذا ضروری است سازوکار جدیدی برای تعیین نرخ ارز طراحی شود تا این مهم محقق گردد.
