مسیر اقتصاد/ نظام بانکی اندونزی طی دو دهه اخیر به‌واسطه اصلاحات ساختاری و تقویت نظارت، به یکی از شفاف‌ترین و رقابتی‌ترین شبکه‌های بانکی شرق آسیا تبدیل شده است. آغاز این روند به سال ۲۰۱۱ بازمی‌گردد؛ زمانی که «سازمان خدمات مالی» اندونزی (OJK) تأسیس شد و بخشی از وظایف نظارتی بانک مرکزی به آن منتقل شد تا چارچوبی منسجم برای ارزیابی عملکرد بانک‌ها ایجاد شود. از همان زمان، انتشار منظم داده‌ها و رتبه‌بندی بانک‌ها بر اساس شاخص‌های استاندارد و بومی به‌عنوان یکی از محورهای اصلی اصلاحات بانکی کشور مطرح شد.
نقش نهاد نظارتی جدید در شفافیت داده‌های بانکی اندونزی
امروز بانک اندونزی (Bank Indonesia) و OJK هر دو نقش مکمل در نظارت بر بانک‌ها دارند. داده‌های مالی و شاخص‌های عملکرد به‌صورت ماهانه، فصلی و سالانه منتشر می‌شود و شامل جزئیاتی مانند کفایت سرمایه، بازده دارایی، کیفیت تسهیلات، سهم هر بانک از بازار سپرده، میزان مطالبات غیرجاری و وضعیت نقدشوندگی است. این اطلاعات از طریق سامانه‌های عمومی OJK و گزارش‌های رسمی بانک مرکزی در دسترس است و انتشار آن‌ها نقش مهمی در شفافیت و رقابت میان بانک‌ها ایفا می‌کند.
بر پایه آمار سال ۲۰۲۴، سه بانک BRI، Bank Mandiri و BCA در صدر نظام بانکی اندونزی قرار دارند. BRI به‌عنوان بانک پیشرو در حوزه تسهیلات خرد و روستایی، سهم قابل توجهی از اعتبارات به کسب‌وکارهای کوچک را در اختیار دارد. Bank Mandiri و BCA نیز در حوزه دارایی، سودآوری و بانکداری دیجیتال در جایگاه‌های نخست قرار گرفته‌اند. این ساختار متنوع، رقابت میان بانک‌ها را بر پایه کارایی، کیفیت دارایی و نوآوری شکل داده است.
استفاده از شاخص‌های بومی در کنار شاخص‌های مرسوم در رتبه‌بندی بانک‌ها
چارچوب رتبه‌بندی اندونزی ترکیبی از شاخص‌های بین‌المللی مانند کفایت سرمایه، نسبت NPL و بازده دارایی، و معیارهای بومی است که برای بازتاب شرایط خاص اقتصاد این کشور طراحی شده‌اند. شاخص‌هایی همچون «سهم تسهیلات به کسب‌وکارهای خرد»، «عمق‌دهی مالی در مناطق کمتر توسعه‌یافته» و «شاخص ثبات محلی» از جمله معیارهایی هستند که نقش بانک‌ها در توسعه اقتصادی و فراگیری مالی را اندازه‌گیری می‌کنند. این معیارها از سال ۲۰۱۵ به‌تدریج وارد نظام ارزیابی شده و اکنون جزئی از چارچوب رسمی رتبه‌بندی به شمار می‌روند.
انتشار منظم رتبه‌بندی‌ها و داده‌های مالی، اثر محسوسی بر رفتار شبکه بانکی گذاشته است. بانک‌هایی که در رتبه‌های بالاتر قرار می‌گیرند، از اعتبار بیشتر، هزینه تأمین مالی پایین‌تر و دسترسی بهتر به سرمایه‌گذاری خارجی برخوردار می‌شوند. در مقابل، بانک‌های پایین‌تر تحت نظارت دقیق‌تر قرار می‌گیرند و ملزم به اصلاح ساختار مالی، کاهش ریسک و بهبود کیفیت دارایی‌ها هستند. این سازوکار رقابتی، نظام بانکی اندونزی را به سمت شفافیت بیشتر و مدیریت بهینه ریسک سوق داده است.
در مجموع، تجربه اندونزی نشان می‌دهد که ترکیب نظارت قدرتمند بانک مرکزی و OJK، انتشار مستمر و شفاف داده‌ها و تعریف شاخص‌های بومی در کنار استانداردهای جهانی می‌تواند رتبه‌بندی بانک‌ها را به ابزاری مؤثر برای ارتقای سلامت مالی و افزایش کارایی شبکه بانکی تبدیل کند. نقش آفرینی فعال نهادهای نظارتی در این فرآیند، یکی از مهم‌ترین عوامل ثبات و پویایی نظام بانکی اندونزی در سال‌های اخیر بوده است.
منابع:
Bank Indonesia – Annual Report 2024
Bank Indonesia – Financial Stability Review (FSR) 2024
Otoritas Jasa Keuangan (OJK) – Indonesian Banking Statistics 2024
The Banker Database – Top Banks in Indonesia (2024–۲۰۲۵)
Fitch Ratings – Indonesia Banking Sector Outlook 2025
S&P Global – Banking Industry Country Risk Assessment: Indonesia (2024)
Asian Development Bank – Indonesia Financial Sector Assessment (2023–۲۰۲۴)
انتهای پیام/ پول و بانک
