مسیر اقتصاد/ با آغاز عملیات نظامی جنبش حماس، موسوم به «طوفان الاقصی» علیه رژیم صهیونیستی در مهر ۱۴۰۲ (اکتبر ۲۰۲۳) و حمایت گروه‌های مقاومت در کشورهای مختلف از اقدام نظامی علیه رژیم، اجرایی شدن کلان‌پروژه کریدور هند-خاورمیانه-اروپا موسوم به «آیمک» با چالش‌های متعددی همراه شد.
این پروژه، طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده در اجلاس ۲۰۲۳ گروه G20 در دهلی‌نو، در نظر داشت کریدوری اقتصادی در مسیر میان هند و اروپا از طریق کشورهای غرب آسیا از جمله امارات، عربستان، اردن و فلسطین اشغالی ایجاد کند. با این حال، طوفان الاقصی و استمرار درگیری‌ها در فلسطین با گذشت حدود ۲ سال، اجرایی شدن «آیمِک» را به زمانی نامعلوم موکول کرده است، به طوری که برخی از کارشناسان از آن به عنوان طرحی شکست خورده یاد می‌کنند.
زمزمه حرکت مجدد کشورها به سمت اجرایی شدن «آیمک»
اگرچه طوفان الاقصی و به تبع آن، عملیات‌های نظامی متعدد یمن، با ناامن کردن سرزمین‌های اشغالی، تاکنون مانع از اجرایی شدن ابتکار آیمک شده‌اند اما زمزمه‌هایی مبنی بر حرکت مجدد کشورهای قسمت آسیایی کریدور به سمت ایجاد و راه‌اندازی آن به گوش می‌رسد.
اجرایی شدن «موافقت‌نامه مشارکت اقتصادی جامع امارات و هند» در سال ۲۰۲۲ و حرکت رو به جلوی پروژه «هیدروژن سبز» عربستان در شهر جدید «نئوم» را می‌توان در همین راستا به شمار آورد.
ریسک‌زدایی اتحادیه اروپا از ارتباط با چین به واسطه آیمک
تجربه جنگ اوکراین و آسیب دیدن اتحادیه اروپا در اثر وابستگی قابل توجه به گاز روسیه، این اتحادیه را به سمت ریسک‌زدایی[۱] از ارتباطات بین‌المللی خود سوق داده است. در همین راستا اتحادیه اروپا از یک سو نیازمند حرکت به سمت انرژی‌های جدید از جمله برق سبز و هیدروژن سبز است و از سوی دیگر نمی‌خواهد در این حوزه، مانند آنچه در خصوص گاز روسیه اتفاق افتاد، به چین وابستگی پیدا کند.
از این رو، اتحادیه اروپا به دنبال متنوع‌سازی سبد انرژی وارداتی خود است و پروژه آیمک به واسطه ظرفیت کشورهای منطقه از جمله عربستان و هند، به اتحادیه اروپا کمک خواهد کرد که از نظام زنجیره ارزش متکی به چین در این حوزه فاصله بگیرد.
کریدور آیمک چیزی بیش از یک اتصال ریلی است
با توجه به موارد مطروحه، در یک نگاه جامع می‌توان گفت که آیمک بیش از آنکه کریدوری متشکل از اتصالات حمل و نقلی باشد یک رویکرد اقتصاد سیاسی کلان مبتنی بر زنجیره ارزش است که هیچ کشوری در آن دست بالا را ندارد.
این کریدور در نگاه کشورهای تعریف شده ذیل آن، مسیری، نه فقط برای تغییر جهت قطارها و کشتی‌های باری، بلکه برای تغییر چشم‌انداز کشورها و روابط سیاسی آنها با یکدیگر خواهد بود و به کشورهایی مانند عربستان، امارات و هند فرصت بازتعریف نقش و وزن سیاسی خود در روابط بین‌الملل را خواهد داد.
در همین راستا، کشورهای ذی‌نفع این کلان پروژه حاضرند آستانه سرمایه‌گذاری و همکاری با دیگر کشورهای منطقه را به قیمت عملیاتی شدن آیمک بالا ببرند. به عنوان نمونه، به تازگی طرح اتصال ریلی شهر دقم (Duqm) در سواحل شرقی عمان به ریاض در دست مطالعه قرار گرفته است تا با بازی دادن به عمان و چند شاخه کردن ورودی‌ها و خروجی‌های کریدور، از سایه نظارتی ایران بر اجرای طرح در خلیج فارس خارج شوند.
اقدامات قابل تصور برای ایران
در صورت اجرایی شدن پروژه آیمک، از یک سو کشورهایی مانند ایران، مزیت خود در منطقه را از دست خواهند داد و از سوی دیگر، وضعیت رژیم صهیونیستی، با توجه به منافع مشترک تعیین شده ذیل این پروژه و سلطه این رژیم بر مسیر انرژی دنیا، در منطقه تثبیت خواهد شد.
از جمله اقدامات قابل تصور برای جلوگیری از پیشرفت پروژه آیمک می‌توان به ایجاد ائتلاف با دیگر بازیگران متضرر از جمله چین، تعریف معماری امنیتی جدید در منطقه و سرمایه‌گذاری بر روی زنجیره ارزش منطقه‌ای اشاره کرد.
پی‌نوشت:
[۱] De-risking
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
