صنعت مرغ گوشتی در ایران همواره با مشکلات متعددی مواجه بوده است و در مقایسه با صنعت مرغ تخم‌گذار چالش‌های بیشتری داشته است، مرغ تخم‌گذار به خصوص در سال‌های اخیر عملکرد بهتری داشته است تا جایی که در سال ۱۴۰۲ از مجموع ۱.۴۴ میلیون تن تخم مرغ تولید شده در کشور ۱۳۷ هزار تن صادر شده است، همچنین ایران در سال ۲۰۲۳ رتبه ۹ در تولید جهانی تخم مرغ را کسب کرده است، مصطفی سید مصطفوی رئیس هیئت مدیره كانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار طیور ایران در گفتگو با مسیر اقتصاد به بررسی تفاوت دو صنعت و مسائل صنعت مرغ گوشتی پرداخته است.
ریسک‌های پرورش مرغ گوشتی بیشتر از مرغ تخم‌گذار است
مصطفوی با اشاره به تفاوت ماهیت صنعت مرغ گوشتی و مرغ تخم‌گذار گفت: مرغ‌های گوشتی و تخم‌گذار هر یک ویژگی‌ها و حساسیت‌های خاص خود را دارند که مستقیماً بر شیوه پرورش، مدیریت و بازدهی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. مرغ‌های گوشتی به دلیل اصلاح نژاد برای رشد سلولی سریع در مدت زمان بسیار کم در مراحل اولیه زندگی به شدت آسیب‌پذیر هستند. این رشد سریع ناشی از تقسیم سلولی مداوم و بالا بودن نرخ متابولیسم است که آن‌ها را مستعد بیماری‌ها و ناهنجاری‌های بیشتر نسبت به مرغ تخم‌گذار می‌کند. کوچک‌ترین تغییر در کیفیت تغذیه، شرایط محیطی یا بهداشت می‌تواند باعث مشکلات جدی در سلامتی و عملکرد آن‌ها شود. در چنین شرایطی، حتی یک ویروس کوچک می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری ایجاد کند.
وی ادامه داد: این حساسیت‌ها نه تنها در مراحل اولیه پرورش مرغ گوشتی بلکه در کل چرخه پرورش نیز دیده می‌شود. برای مثال، مرغ گوشتی نیاز به جیره غذایی خاصی دارد که باید دقیقاً مطابق نیازهای انرژی و پروتئین تنظیم شود. هرگونه انحراف از این برنامه غذایی می‌تواند بر رشد تأثیر منفی بگذارد و راندمان تولید را کاهش دهد. علاوه بر این، برای دستیابی به بازدهی بالا، شرایط محیطی از جمله نوردهی، دما و تهویه باید به‌طور مداوم کنترل شود. هرگونه اختلال در این موارد ممکن است منجر به تلفات گسترده در مزارع مرغ گوشتی شود.
برنامه‌ریزی در صنعت مرغ تخم‌گذار آسان‌تر است
رئیس هیئت مدیره كانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار طیور ایران اظهار داشت: در مقابل، مرغ‌های تخم‌گذار از ثبات بیشتری در چرخه پرورش برخوردارند. این پرندگان به‌طور طبیعی به‌جای رشد سریع، بر تولید تخم‌مرغ متمرکز هستند. طول چرخه تولید آن‌ها معمولاً بین ۸۰ تا ۹۰ هفته است و برنامه‌ریزی برای تولید آن ها آسان‌تر است و حساسیت کمتری در برابر بیماری‌ها و تغذیه دارند.
وی در ادامه افزود: در مجموع، تفاوت‌های بنیادی بین مرغ گوشتی و تخم‌گذار از نظر فیزیولوژی و نیازهای پرورشی، چالش‌های خاصی را برای تولیدکنندگان ایجاد می‌کند. این ویژگی‌ها تأثیر مستقیم بر برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و مدیریت این دو بخش از صنعت مرغداری دارد و هرکدام نیازمند رویکردهای مدیریتی ویژه‌ای است.
لزوم تقویت نقش تشکل‌ها در صنعت طیور
این کارشناس صنعت طیور ضعف عملکرد تشکل‌های تولیدکننده را از چالش‌های هر دو صنعت خواند و بیان داشت: در گذشته، تشکل‌ها با هدف تأمین نیازهای تولیدکنندگان و ایجاد تعاونی‌های کارآمد تأسیس شدند. این تعاونی‌ها با دریافت کمک‌های مالی از اعضا و اجرای برنامه‌های خودگردان توانستند به خودکفایی در تأمین نیازهای تولیدی برسند. اما با گذشت زمان این ساختارها دچار تغییرات شدند و بسیاری از آن‌ها از بین رفتند. با این حال، تعداد محدودی از تعاونی‌های قدیمی هنوز هم فعالیت می‌کنند و به دلیل مدیریت مستقل و بهره‌گیری از تجربیات گذشته، موفقیت‌هایی را کسب کرده‌اند.
مصطفوی ضمن اشاره به نقش تشکل‌ها در تأمین نیازها و مدیریت منابع صنعت مرغ تصریح کرد: با این حال، این تشکل‌ها به دلیل مداخله‌های دولتی و سوء مدیریت در برخی بخش‌ها، با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند و بسیاری از مشکلات کنونی صنعت به نبود استقلال در تشکل‌ها مربوط می‌شود.
وی ادامه داد: تشکل‌ها و اتحادیه‌ها که باید نقش حمایتی و مدیریتی در زنجیره تولید داشته باشند، به دلیل ضعف مدیریتی و حضور افراد غیرمتخصص نتوانسته‌اند عملکرد مطلوبی داشته باشند. بسیاری از مدیران این تشکل‌ها، از کارمندان بازنشسته دولتی هستند که تجربه کافی برای مدیریت در این حوزه را ندارند و اتحادیه‌ها به جای همکاری برای بهبود تولید، درگیر اختلافات داخلی و منافع شخصی شده‌اند. برخی از این تشکل‌ها حتی نقش خود را از تولیدکننده به واردکننده تغییر داده‌اند که این موضوع تعارض منافع را تشدید کرده است.
نبود استراتژی کلان و هماهنگی میان دولت، تشکل‌ها و تولیدکنندگان در صنعت مرغ گوشتی
مصطفوی نبود استراتژی کلان و هماهنگی میان دولت، تشکل‌ها و تولیدکنندگان را یکی از مهم‌ترین مشکلات در صنعت مرغ گوشتی دانست و اظهار داشت: دولت به جای حمایت از خودکفایی تولیدکنندگان با کنترل‌های مستقیم و ایجاد محدودیت‌ها عملکرد این بخش را تضعیف کرده است. برای مثال، برنامه‌ریزی‌های ضعیف در واردات نهاده‌های با کیفیت ذرت و سویا باعث افزایش قیمت می‌شود.
وی در پایان اظهار داشت: برای بهبود وضعیت صنعت مرغداری در ایران، یکپارچه‌سازی زنجیره تولید و تقویت نقش تشکل‌ها مهم است. در این راستا، تشکل‌ها باید خودمختاری بیشتری داشته باشند تا نیازهای اعضای خود را مدیریت کنند. دولت نیز با سیاست‌های حمایتی و حذف دخالت‌های غیرضروری، فضا را برای رشد این تشکل‌ها باز کند.
انتهای پیام/ کشاورزی
